Hoge kwaliteit - Belgian Biosafety Server

Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Belgisch brandpunt voor Bioveiligheid
1990-2010: 20 jaar risicobeoordeling van GGO’s en pathogenen
introductie of overdracht van genen, impact op niet-doelsoorten ...) worden aan een grondige beoordeling
onderworpen.
De risicobeoordeling bestaat uit een vergelijkende analyse om de eventuele verschillen te bepalen tussen het
GGO en zijn niet genetisch gemodificeerde equivalent, gevolgd door een beoordeling van de nutritionele,
hygiënische of milieu-impact van die verschillen. Die vergelijkende aanpak is op twee concepten gebaseerd: het
concept van bekendheid en het concept van wezenlijke gelijkwaardigheid. Het eerste bepaalt dat het niet
genetisch gemodificeerde organisme dat wordt gebruikt om een GGO te ontwikkelen, terecht als
vergelijkingselement kan worden gebruikt om de verschillen ten gevolge van de genetische modificatie te
identificeren. Het tweede concept (wezenlijke gelijkwaardigheid) specificeert dat de mogelijke risico's ten gevolge
van de verschillen in samenstelling tussen het GGO en zijn niet-GG equivalent moeten worden bestudeerd. Dat
laatste concept wordt trouwens ook toegepast in het geval van GGO's voor voedingsdoeleinden 44 .
We merken op dat de milieurisicobeoordeling ook wordt toegepast op GGO's voor medische doeleinden die
tijdens een gentherapeutische proef of vaccinatie worden gebruikt of waarvoor een aanvraag is ingediend om in
de handel te brengen.
Aan de hand van de vijf stappen van de milieurisicobeoordeling (Figuur 1.3) kan er vervolgens worden bepaald of
de eventueel vastgestelde risico's aanvaardbaar zijn (rekening houdend met de vooraf vastgelegde
beschermingsdoeleinden) en of er gepaste risicobeheersmaatregelen moeten worden getroffen.
"De beoordeling van biologische risico's gebeurt aan de hand van internationaal erkende en
aangenomen methodes en principes."
In het begin van dit hoofdstuk zagen we hoe de basisprincipes van de beoordeling van biologische risico's
voortvloeiden uit diverse werkzaamheden op internationaal niveau (in het bijzonder binnen de OESO). In de loop
van de jaren wordt die tendens voortgezet en nog versterkt (zie hoofdstuk 5 voor meer details), zoals bijvoorbeeld
blijkt uit de werkzaamheden in het kader van de Codex Alimentarius met betrekking tot de voedingsnormen of in
het kader van het Protocol van Cartagena inzake bioveiligheid 45 . In die instanties worden, net als elders, groepen
van deskundigen er regelmatig toe aangezet om de methodologie voor de beoordeling van biologische risico's te
verfijnen, te preciseren of te illustreren om bijvoorbeeld op nieuwe soorten organismen (insecten, bomen, vissen,
virussen ...) of nieuwe kenmerken (bijvoorbeeld weerstand tegen droogte of andere extreme omstandigheden) toe
te passen. Hoewel bepaalde aspecten van de beoordeling van biologische risico's meer dan eens in vraag
worden gesteld (zoals de toepassing van het begrip wezenlijke gelijkwaardigheid bij de beoordeling van GGO's
voor voedingsdoeleinden), blijven de algemene principes (de bovengenoemde vijf stappen) tot op vandaag
onveranderd.
44 Het begrip "wezenlijke gelijkwaardigheid" werd in 1993 door de OESO geïntroduceerd in de debatten rond de beoordeling van de
gezondheidsveiligheid van levensmiddelen met genetisch gemodificeerde organismen. Het wordt op internationaal niveau veel gebruikt bij de
beoordeling van de gezondheidsrisico's van dat soort GGO. De beoordeling van de wezenlijke gelijkwaardigheid houdt in dat de aanwezigheid en
concentratie van een reeks belangrijke bestanddelen van het levensmiddel (proteïnen, vitaminen, koolhydraten ...) worden gemeten. Een
transgeen product wordt als gelijkwaardig aan zijn conventionele tegenhanger beschouwd als die analyses identiek zijn. Het vaststellen van een
wezenlijke gelijkwaardigheid houdt geen beoordeling van de gezondheidsveiligheid op zich in, maar is een analytisch element van de
risicobeoordeling aan de hand waarvan wordt besloten hoe die beoordeling moet worden voortgezet (bijvoorbeeld door bijkomende tests uit te
voeren).
45 Protocol van Cartagena inzake bioveiligheid bij het Verdrag inzake biologische diversiteit. Januari 2000.
37