Hoge kwaliteit - Belgian Biosafety Server

Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Belgisch brandpunt voor Bioveiligheid
1990-2010: 20 jaar risicobeoordeling van GGO’s en pathogenen
Stilaan komen de verschillende elementen tot stand van wat later onder de term "bioveiligheid" zal vallen:
enerzijds de risicoklassen van organismen en anderzijds de inperkingsniveaus. Daartussen ontwikkelt zich
mettertijd een sleutelelement: de beoordeling van biologische risico's, waarop we verderop in dit hoofdstuk zullen
terugkomen.
DE TECHNIEKEN VAN RECOMBINANT-DNA: EEN NIEUWE VORM VAN RISICOVOLLE
ACTIVITEITEN
Tegelijkertijd met het gebruik van pathogene micro-organismen in het laboratorium zijn we begin jaren '70 getuige
van het ontstaan van een momenteel niet meer weg te denken discipline: de moleculaire biologie. Die discipline
komt tot stand na een reeks opmerkelijke wetenschappelijke ontdekkingen tegen het einde van de eerste helft
van de vorige eeuw. Avery stelt dan immers vast dat desoxyribonucleïnezuur (of DNA) de universele drager van
de erfelijke eigenschappen is en de genetische informatie van de levende wezens bevat. Die ontdekking wordt in
1953 gevolgd door de publicatie van de werken van Crick, Watson, Wilkins en Franklin die de dubbelehelixstructuur
van DNA 9 identificeerden, en in 1965 door de eerste beschrijving van restrictie-enzymen (door Linn
and Arber), proteïnen die in staat zijn om op bepaalde plaatsen DNA door te knippen.
Vervolgens kunnen de eerste toepassingen van de moleculaire biologie in laboratoria van start gaan. Geleidelijk
aan worden de technieken (de zogenaamde "genetische engineering") om een stukje DNA (dat een of meerdere
genen bevat) in een ander DNA in te bouwen, verfijnd om het genoom en de erfelijke eigenschappen van levende
wezens precies en efficiënt te kunnen wijzigen. Terwijl de onderzoekers meestal een fundamenteel doel voor
ogen hebben (de werking van het genoom beter begrijpen), zijn er ook tal van wetenschappers die door
manipulatie van het DNA organismen met nieuwe eigenschappen willen ontwikkelen. Op die manier ontstaan de
eerste genetisch gemodificeerde organismen (GGO) en zien de zogenaamde "moderne" biotechnologieën het
levenslicht.
We worden ons echter vrij snel bewust van de potentiële risico's van het (nog jonge) gebruik van die technieken
van de moleculaire biologie en van daarvan afgeleide producten. De allereerste debatten over genetische
9 Watson JD, Crick FHC. A structure for Deoxyribose Nucleic Acid. Nature 1953;171:737-738; Wilkins MHF, Stokes AR, Wilson HR. Molecular
Structure of Deoxypentose Nucleic Acids. Nature 1953;171:738-740; Franklin R, Gosling RG. Molecular Configuration in Sodium Thymonucleate.
Nature 1953;171:740-741.
17