Hoge kwaliteit - Belgian Biosafety Server

Het Wetenschappelijk Instituut Volksgezondheid, Belgisch brandpunt voor Bioveiligheid
1990-2010: 20 jaar risicobeoordeling van GGO’s en pathogenen
het voorkomen van de vorming van aёrosolen, etc. In de
praktijk wordt hierbij vaak gebruik gemaakt van
apparatuur die micro-organismen fysisch inperkt.
• Fysisch inperken verleent verdere bescherming van de
laboratoriummedewerker en de omgeving en wordt
verkregen door fysische barrières die de uitbraak van
biologische agentia vanuit de werkplek en het
laboratorium voorkomen of verminderen. Dit bestaan uit
een samenstel van apparatuur en bouwkundige
voorzieningen, zoals veiligheidskabinetten, isolatoren,
filters, sluizen, etc.
• Gevaren minimaliseren: als met bovengenoemde
methoden risico’s geminimaliseerd zijn, dan kunnen
tenslotte de gevolgen van blootstelling aan biologische
agentia geminimaliseerd worden als die toch optreedt.
Hieronder kunnen maatregelen gerekend worden als het
beschikbaar hebben van veiligheidsignalering,
werkvoorschriften en incidenten- en noodprocedures,
preventief gezondheidstoezicht en het vaccineren van
medewerkers.
De hierboven beschreven hiërarchie van
preventiemaatregelen, eveneens toe te passen door de
preventieadviseur in het geval potentieel gevaarlijke
werksituaties kunnen ontstaan, vertonen een heel grote
gelijkenis.
Vaststellingen
Van de huidige regelgevingpraktijk inzake ingeperkt
gebruik kan worden gezegd dat deze grotendeels berust
op opgedane ervaringen, het oordeel van experts, en
gezond verstand. Het doel van de wetgeving is
bescherming van mens en milieu. Hoewel de
voorschriften meestal duidelijk zijn, zijn de doelstellingen
die regelgevers met specifieke voorschriften beogen niet
altijd expliciet vermeld, wat hun evaluatie in de weg kan
staan. Een belangrijke constatering is dat de procedures
rond GGO’s afgeleid en in belangrijke mate identiek zijn
aan die rond niet-GGO’s, uiteraard omdat de risico’s van
het werken met GGO’s en niet-GGO’s, en de
maatregelen om die in te perken, in belangrijke mate
overeenkomen.
Hoe effectief zijn bioveiligheidsmaatregelen?
In de wetenschappelijke literatuur wordt de effectiviteit
van bioveiligheidsmaatregelen slechts fragmentarisch
geëvalueerd (Sedwell, 1995, Clin. Microbiol., Rev. 8:389–
405). Ook is de totale hoeveelheid literatuur waarin
maatregelen geëvalueerd wordt gering.
83
Zijn werknemers blootgesteld aan biologische agentia
daadwerkelijk beschermd? Soms is een duidelijke oorzaak
voor een laboratoriuminfectie aan te wijzen, zoals het niet
volgen van de juiste werkvoorschriften, prikaccidenten of
risicovolle handelingen met proefdieren. Maar in de meeste
gevallen zijn zulke oorzaken niet aan te geven. Mogelijk zijn
duidelijke oorzaken dan niet opgemerkt, maar dit zou ook
kunnen wijzen op onvoldoende effectiviteit van
inperkingsmaatregelen, bijvoorbeeld leidend tot infectie via
aёrosolen (Dimmick et al, 1973, In A. Hellman, M.N.
Oxman, and R, Pollack (ed.). Biohazards in biological
research. Cold Spring Harbor Laboratory, Cold Spring
Harbor, N.Y., p. 264-266).
Het monitoren van laboratoriuminfecties is één van de
belangrijkste methoden om de effectiviteit van
inperkingsmaatregelen te evalueren. Bovendien kunnen zij
wijzen op te nemen maatregelen om tekortkomingen te
verbeteren.
Omdat veel laboratoriuminfecties overgedragen worden via
aёrosolen, is er vooral aandacht besteed aan de evaluatie
van biologische veiligheidskabinetten. Biologische
veiligheidskabinetten kunnen de blootstelling van
medewerkers aan biologische agentia beperken, maar hun
effectiviteit neemt af door verkeerd gebruik, verkeerde
plaatsing, of onvoldoende onderhoud en gebrek aan
controle en calibratie. Gezien de specifieke laboratorium
apparatuur, bouwkundige voorzieningen en procedures
elkaar aanvullen, moet de effectiviteit van al deze
bioveiligheidsmaatregelen integraal geëvalueerd worden
Terecht moet soms de vraag worden gesteld of de totale
laboratoriumomgeving effectieve inperking geeft van de
behandelde biologische agentia.
Het continue verbeteringsproces van
bioveiligheidsmaatregelen
Het verder onderbouwen van de wetenschappelijke basis
van biologische veiligheid kan de effectiviteit van
inperkingsmaatregelen en het naleven ervan bevorderen.
Het zal echter veel tijd en moeite kosten om de biologisch
veilige praktijken volledig “evidence-based” – door
feitenmateriaal gestaafd te maken, voorzover dat al
haalbaar en noodzakelijk is. Vanuit wetenschappelijk
oogpunt liggen er wel grote uitdagingen om de effectiviteit
van afzonderlijke maatregelen en hun onderlinge
samenhang te onderbouwen. Mathematische modellen,
waarin kwantitatieve parameters van infectiviteit en
transmissie een cruciale rol spelen, kunnen hierbij
behulpzaam zijn.