Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

8.2 Fragiele staten: bronnen van onveiligheid
Ongeveer een miljard mensen leven in fragiele staten en onveilige gebieden waarin de autoriteiten
niet in staat zijn wezenlijke overheidstaken als veiligheid en openbare orde te vervullen en in de eerste
levensbehoeften van hun burgers te voorzien. Het bestuur is zwak ontwikkeld en heeft vaak te kampen
met corruptie. Er is geen geweldsmonopolie van de staat en de rechtstaat is onderontwikkeld, waardoor
gewapende conflicten aan de orde van de dag zijn. Fragiele staten herbergen vaak grootschalige criminele
netwerken. De economische ontwikkeling blijft in deze landen achter bij die in de rest van de wereld en
ook in sociale sectoren zoals gezondheidszorg en onderwijs liggen deze landen ver achter. De inwoners
van fragiele staten kunnen daarom niet of nauwelijks meeprofiteren van de vergaande mondialisering en
economische expansie van de afgelopen twee decennia.
Tientallen landen moeten op dit ogenblik tot deze categorie van staten worden gerekend of lopen het risico
daarin af te glijden. De meeste fragiele staten liggen in Afrika, het Midden-Oosten en Zuid- en Centraal-
Azië. Het probleem doet zich tevens voor in delen van Latijns-Amerika en de Caribische regio. Het Europese
continent is er evenmin van gevrijwaard; vooral in Oost-Europa, de Kaukasus en de Balkan kampen veel
landen met instabiliteit en achterblijvende ontwikkeling die het gevolg is van conflict, slecht bestuur en
criminele netwerken. Ook in andere delen van de wereld bevinden zich slecht functionerende staten of
bestaat zelfs de mogelijkheid van ineenstorting van een staat (bijvoorbeeld Noord-Korea), met regionale en
wellicht zelfs mondiale instabiliteit als gevolg. De oorzaken van fragiliteit en conflicten hebben dikwijls een
duidelijk regionaal karakter. Er kan daarom ook gesproken worden van fragiele regio’s. Volgens onderzoek
van de Universiteit van Maryland bedragen de ‘kosten’ van fragiele staten voor de wereldgemeenschap 186
miljard euro, waarvan het merendeel – 87 procent – voor rekening komt van de omringende landen.14
Het probleem van fragiele staten zal de komende twee decennia nadrukkelijk de aandacht blijven vragen.
De ontwikkeling van een goed functionerend bestuur en van economische welvaart is doorgaans immers
een meerjarig proces dat met vallen en opstaan gepaard gaat. Fragiele staten kennen bovendien meestal
een verleden van aanhoudend conflict of kampen daar op dit ogenblik mee. Dit vergroot de kans op conflicten
in de toekomst aanmerkelijk; ongeveer 40 procent van de landen waar een burgeroorlog heeft gewoed,
wordt binnen tien jaar opnieuw met geweld geconfronteerd. Voorts liggen juist veel fragiele staten in
“multiple stress zones”, regio’s die het de komende decennia om uiteenlopende redenen zwaar te verduren
hebben. Daarbij valt in het bijzonder te denken aan de gevolgen van klimaatverandering, de ongeremde
groei van de bevolking, epidemieën en de naweeën van de economische crisis. Hoewel sommige fragiele
staten beschikken over aanzienlijke natuurlijke hulpbronnen die voor de wereldeconomie van wezenlijk
belang zijn, wijst de ervaring uit dat juist ook hiervan vaak een destabiliserende werking uitgaat en dat deze
natuurlijke rijkdom corruptie en conflicten in de hand werkt. Duidelijk is dat fragiele staten de komende
twee decennia een bron van onveiligheid blijven, ondanks de grote civiele en militaire inspanningen die in
internationaal verband zijn en worden gepleegd om de problemen in deze landen en regio’s te beheersen.
14 Peace and Conflict 2010, Center for International Development and Conflict Management, University of Maryland.
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Actoren 100