Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

14.2 Defensiesamenwerking in Europa
De Europese krijgsmachten zijn ondanks internationale samenwerkingsverbanden voor de afzienbare tijd
nog steeds op nationale leest geschoeid. Bijgevolg is de defensie-inspanning op het Europese continent
versnipperd. De Europese lidstaten van de NAVO geven samen jaarlijks minder dan de helft aan defensie
uit van wat de Verenigde Staten aan defensie besteden. Zij krijgen hiervoor aanzienlijk minder dan de helft
aan gevechtskracht terug. De afgelopen twee decennia zijn in NAVO- en vanaf eind jaren negentig ook in
EU-verband opeenvolgende initiatieven ontplooid om nationale defensie-inspanningen meer op elkaar
af te stemmen en tekorten op te heffen. Binnen de NAVO wordt dit gestroomlijnd via het militaire planningsproces.
In EU-verband is hiertoe in 2004 het Europese Defensie Agentschap (EDA) opgericht. Het EDA
beschikt over een steeds beter instrumentarium om de capaciteitenontwikkeling van de EU te regisseren
en de concurrentie op de Europese defensiemarkt te bevorderen. De inwerkingtreding van het Verdrag
van Lissabon – en daarmee van het Gemeenschappelijke Veiligheids- en Defensiebeleid (GVDB) – biedt
nieuwe mogelijkheden de samenwerking te verdiepen en de doelmatigheid en doeltreffendheid van de
Europese defensie-inspanning te verbeteren. Tegelijkertijd heeft de financieel-economische crisis de druk
op Europese overheidsbegrotingen en dus ook op de defensiebegrotingen sterk verhoogd. Mogelijk kunnen
deze omstandigheden nieuwe impulsen geven aan een verdere verdieping van het Gemeenschappelijke
Veiligheids- en Defensiebeleid. Er bestaat echter ook een reëel risico dat de bezuinigingen op de Europese
defensiebudgetten ten koste gaan van internationale samenwerkingsverbanden en projecten. In dat geval
worden de Europese doelen op veiligheidsgebied niet gehaald.
Overigens heeft de Europese veiligheidssamenwerking op een aantal nieuwe terreinen reeds concreet
vorm gekregen. Zo besteedt het Europese ruimteprogramma van het European Space Agency in toenemende
mate aandacht toepassingmogelijkheden die tevens voor militair gebruik openstaan. De bewaking van de
Europese buitengrenzen krijgt vorm in het kader van het Europese agentschap Frontex. Op het terrein van
strategisch luchttransport wordt gewerkt aan de oprichting van een Europees commando waarin militaire
transportvliegtuigen van de lidstaten worden samengebracht voor gemeenschappelijk gebruik. Vliegbasis
Eindhoven is voorzien als de vestigingsplaats van dit commando. Ook op het terrein van digitale veiligheid
zijn begin 2009 nieuwe impulsen gegeven aan de samenwerking binnen het European and Information
Security Agency (ENISA) om de lidstaten beter te beschermen tegen grootschalige cyberaanvallen en digitale
verstoringen. Verder heeft de Europese Commissie onlangs belangrijke stappen gezet richting de integratie
van de maritieme surveillance-inspanningen van de lidstaten. Het oogmerk is om al het scheepvaartverkeer
op de aan Europa grenzende zeegebieden in kaart te brengen en te volgen. Daarnaast draagt de geïntegreerde
maritieme beeldopbouw bij aan het toezicht op en de handhaving van de (milieu)regels op zee.
In aanvulling op deze samenwerkingsterreinen zijn nog aanvullende kansrijke gebieden denkbaar, zoals
tussen de Europese kustwachtorganisaties en op het gebied van de mijnenbestrijding binnen de Europese
zeevaarroutes. Deze niet-limitatieve inventarisatie van samenwerkingsgebieden geeft een beeld van de
terreinen waarop Nederland de komende jaren in Europees verband een voortrekkersrol kan vervullen.
Beleidsoverwegingen – Internationale samenwerking en taakspecialisatie 172