Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

samenwerken en op elkaar moeten vertrouwen. Dit neemt niet weg dat Defensie waakzaam dient te zijn
voor het risico van polarisatie en radicalisering in eigen gelederen.
7.9 Het conflictspectrum: complex en dynamisch
In het huidige ambitieniveau wordt een onderscheid gemaakt tussen operaties in het lagere deel van het
geweldsspectrum en die in het hogere deel. Dit onderscheid stamt uit de Prioriteitennota van 1993 waarin
bij ontstentenis van een duidelijk aanwijsbare vijand voor het eerst uitdrukking werd gegeven aan het
ambitieniveau ten aanzien van het aantal en het soort operaties dat de krijgsmacht gelijktijdig moet kunnen
uitvoeren. Operaties “laag in het geweldspectrum” appelleerden destijds vooral aan het beeld van de
VN-vredesmissies (“blauwhelmen”). Er was een groot verschil met de operaties hoog in het geweldspectrum
of vredesafdwingende missies waarbij gewapenderhand wordt opgetreden om strijdende partijen uit elkaar
te houden of om de status-quo te herstellen.
Dit onderscheid heeft in de praktijk allengs aan betekenis ingeboet, zoals ook in de beleidsbrief Wereldwijd
Dienstbaar is vastgesteld. Vooral de ervaringen op de Balkan, in Irak en Afghanistan hebben duidelijk
gemaakt dat ook bij stabilisatieoperaties rekening moet worden gehouden met een wisselende en soms
ook hoge geweldsintensiteit, waardoor zowel onder burgers als aan eigen zijde slachtoffers kunnen vallen.
Ook in de VN wordt niet meer met dit onderscheid gewerkt. VN vredesmissies worden complexer en meer
robuust. De traditionele vredesoperaties waarbij met gebruik van minimaal geweld werd toegezien op de
naleving van een interstatelijk bestand hebben in toenemende mate plaats gemaakt voor zogenoemde multidimensionale
vredesoperaties, waarbij een zwaarbewapende troepenmacht met een breed mandaat een
veelheid aan taken uitvoert in complexe intrastatelijke conflictsituaties. Deze ontwikkeling houdt in dat
het tot nu gemaakte onderscheid tussen operaties “hoog” en operaties “laag” in het geweldspectrum geen
opgeld meer doet. In alle militaire operaties kan sprake zijn van een lage en een hoge geweldsintensiteit,
die elkaar afhankelijk van de aard van het conflict snel kunnen afwisselen.
Een tweede ontwikkeling die voor de komende decennia van belang is betreft de toenemende toepassing
van irreguliere tegenstand om het conventionele en technologische overwicht van reguliere strijdkrachten
te omzeilen. De komende twee decennia moet, naast de mogelijkheid van conventionele conflicten, vooral
rekening worden gehouden met meer “hybride” conflicten, dat wil zeggen conflicten waarin tegenstanders
zowel reguliere als irreguliere strijdmethodes hanteren in een poging onze kwetsbare plekken te raken.
Strijdmethodes zijn irregulier als zij afwijken van door Westerse krijgsmachten aanvaarde beginselen van
het militaire optreden, zoals deze zijn vastgelegd in het humanitaire oorlogsrecht. Irreguliere tegenstanders
zijn doorgaans paramilitairen of bewapende burgers, die hun relatieve militaire zwakte compenseren
door onorthodoxe methodes te hanteren en die geen rekening houden met de vereisten van militaire
noodzaak en proportionaliteit.
Ook staten bedienen zich hiervan, al dan niet met behulp van niet-statelijke partijen. Andersom beschikken
sommige niet-statelijke actoren eveneens over een regulier militair potentieel waarmee zij op westerse
leest geschoeide krijgsmachten veel weerstand kunnen bieden. De Taliban in Afghanistan en Hezbollah
in Libanon zijn hiervan op dit ogenblik pregnante voorbeelden. Bij toekomstige militaire optredens moet
rekening worden gehouden met zowel reguliere militaire tegenstand als irreguliere strijdmethodes. Deze
hybride vorm van oorlogvoering kenmerkt zich door grote complexiteit en veranderlijkheid. Zowel op land,
op zee als in de lucht vervaagt het onderscheid tussen combattanten en niet-combattanten. Ook is niet
langer sprake van een afgebakend en beheersbaar “operatiegebied”. Het irreguliere optreden heeft een veel
groter geografisch bereik en kan zich uitstrekken tot aan het “thuisfront” en in het informatie- en communicatiedomein.
Conflicten zijn veranderlijk. We betreden het tijdperk van een dynamisch conflictspectrum.
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Drijvende krachten 92