Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

egelingen die op deze gebieden van toepassing zijn, gaan ervan uit dat zij in beginsel in hun oorspronkelijke
staat moeten worden behouden en dat zij – ook in het belang van toekomstige generaties – in
zekere zin moeten worden ‘bestuurd’ door de internationale gemeenschap. Door de afwezigheid van
staatstoezicht en een doeltreffend sanctieregime zijn zij echter van nature kwetsbaar voor aantasting en
misbruik, zoals overbevissing, milieuverontreiniging en piraterij. Verwacht moet worden dat de druk op
de ‘openbare ruimten’ van de wereld de komende twee decennia sterk toeneemt. Dit is het gevolg van de
samenloop van een reeks ontwikkelingen: de sterke groei van de wereldbevolking, de opwarming van
de aarde, technologische ontwikkelingen die intensiever gebruik van de diepzee mogelijk maken, de
opkomst van nieuwe actoren die zich in het maritieme domein manifesteren, het onopgeloste vraagstuk
van fragiele staten en de zoektocht naar natuurlijke hulpbronnen voor de energie-, grondstoffen- en
voedselvoorziening. Voor de Noordelijke IJszee geldt dat deze de komende decennia als gevolg van de
opwarming van de aarde delen van het jaar bevaarbaar wordt en uiteenlopende economische activiteiten
mogelijk worden. Europa en Nederland hebben duidelijk belang bij behoud van vrede en veiligheid in
deze regio. De kans op militair conflict in of rondom de Noordelijke IJszee wordt vooralsnog als laag
beoordeeld. Gelet op de sterke internationale oriëntatie van zijn economie is Nederland er zeer bij gebaat
dat de groeiende druk op de ‘openbare ruimten’ van de wereld niet ten koste gaat van zijn belangen
en van de internationale rechtsorde. Een dynamisch conflictspectrum. De ervaringen op de Balkan, in
Irak en Afghanistan hebben duidelijk gemaakt dat ook bij stabilisatieoperaties rekening moet worden
gehouden met een wisselende en soms hoge geweldsintensiteit. Deze ontwikkeling houdt in dat het tot
nu gemaakte onderscheid tussen operaties hoog en operaties laag in het geweldspectrum geen opgeld
meer doet. In alle militaire operaties kan sprake zijn van een hoge geweldsintensiteit. Een tweede ontwikkeling
die voor de komende decennia van belang is betreft de toenemende toepassing van irreguliere
tegenstand om het conventionele en technologische overwicht van conventionele strijdkrachten te
omzeilen. Ook staten bedienen zich hiervan, al dan niet met behulp van niet-statelijke partijen. Bij toekomstige
militaire optredens tegen staten moet daarom rekening worden gehouden met zowel reguliere
militaire tegenstand als irreguliere strijdmethodes. Deze hybride vorm van oorlogvoering kenmerkt zich
door grote complexiteit en veranderlijkheid. Niet alleen de geweldsintensiteit binnen een conflict kan
wisselen, maar ook de aard, de intensiteit en de reikwijdte van een conflict als geheel kan veranderen.
❚ Groeiende migratiedruk op – de grenzen van – de Europese Unie. De bevolkingsmobiliteit, met
inbegrip van de internationale arbeidsmigratie, is de afgelopen decennia sterk gegroeid. Op dit ogenblik
wordt het aantal internationale arbeidsmigranten geschat tussen 175 en 200 miljoen (ongeveer
drie procent van de wereldbevolking). Verwacht moet worden dat het aantal migratiebewegingen de
komende twee decennia verder blijft groeien, zeker ook in de richting van de Europese Unie. Dit hangt
nauw samen met de sterke bevolkingsgroei in ontwikkelingsregio’s die dichtbij Europa liggen (vooral
Afrika en het Midden-Oosten), de aanhoudend slechte vooruitzichten in deze regio’s en de behoefte in
Europa aan arbeid (mede door de vergrijzing van de Europese bevolking). Ook Nederland zal de komende
twee decennia worden geconfronteerd met een verder groeiende migratiedruk. Als gevolg hiervan kan
de polarisatie in de Nederlandse samenleving tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ bevolkingsgroepen en tussen
aanhangers van een ‘open’ danwel een ‘gesloten’ maatschappelijk model toenemen.
❚ Technologische ontwikkelingen. De technologische vooruitgang gaat de komende decennia in
hoog tempo door, waarbij civiele technologieën in toenemende mate worden gebruikt voor militaire
toepassingen. Veel wijst erop dat de belangrijkste voortgang wordt geboekt op het terrein van
ruimtetechnologie, biotechnologie, nano-technologie, energietechnologie, informatietechnologie,
geavanceerde materialen en cognitieve wetenschappen. Convergentie van en interactie tussen
oorspronkelijk gescheiden velden van onderzoek en innovatie kunnen leiden tot kwalitatief nieuwe
technologische opties met mogelijk revolutionaire gevolgen. Deze vooruitgang biedt veel kansen, ook
voor de krijgsmacht, maar roept tevens nieuwe veiligheidsvraagstukken op. Zo kunnen technologische
doorbraken bestaande toepassingen en capaciteiten zinloos maken (‘disruptive technologies’). Robots en
onbemande systemen worden op steeds grotere schaal ingevoerd in het militair optreden. Het bezit
van moderne en hoogwaardige wapensystemen komt in toenemende mate binnen het bereik van meer
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Onzekere veiligheid 65