Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

uimtetechnologie, biotechnologie, nano-technologie, energietechnologie, informatietechnologie,
geavanceerde materialen en cognitieve wetenschappen. Convergentie van en wisselwerking tussen
oorspronkelijk gescheiden velden van onderzoek en innovatie kunnen leiden tot kwalitatief nieuwe
technologische opties met mogelijk revolutionaire gevolgen. De tendens dat civiele technologieën in toenemende
mate worden gebruikt voor militaire toepassingen (“spin-in”) zet naar verwachting verder door.
De afhankelijkheid van technologie bergt echter ook een gevaar in zich. Samenlevingen zijn kwetsbaar
geworden door hun afhankelijkheid van technische infrastructuur zoals elektriciteitsnetwerken en informatie-
en communicatiesystemen. Uitval van deze voorzieningen of de beschadiging van gegevensbestanden
kan aanzienlijke maatschappelijke en economische gevolgen hebben. Ook de militaire afhankelijkheid
van technische infrastructuur en digitale communicatie is een kwetsbaar punt. Bovendien is kennis op
het gebied van wapentechnologie voor meer partijen binnen bereik gekomen, als gevolg van de informatierevolutie
en de groeiende overlap tussen civiele en militaire technologieën. Ook kleinere staten,
groeperingen of zelfs individuen kunnen beschikken over effectieve geweldsmiddelen met een grote
vernietigingskracht die mogelijk ook over grote afstand kunnen worden ingezet.
Het bestaande technologisch overwicht van Westerse strijdkrachten blijkt van relatieve waarde bij de
strijd tegen irreguliere opponenten die zich ophouden in complex terrein – zoals bergen, oerwoud of een
stedelijke omgeving. Daarnaast is het extra complicerend dat die tegenstander zich niet hoeft te houden
aan moraal-ethische, politieke en juridische kaders. Statelijke en niet-statelijke opponenten kunnen het
technologische overwicht van de Westerse strijdkrachten ontwijken en hun eigen comparatieve voordelen
uitbuiten tegenover de relatieve zwakten van de tegenstander. Deze zoektocht naar asymmetrische
voordelen is van alle tijden en zal ook in de toekomst impulsen geven aan de ontwikkeling van nieuwe
technologieën en militaire toepassingen om het initiatief en het kwalitatieve overwicht op het slagveld te
behouden. Naast de dimensies land, zee en lucht zijn cyber en ruimte de dimensies waarin toekomstige
confrontaties zich voltrekken. De cyberaanvallen waaraan NAVO-landen nu al blootstaan en de opzettelijke
vernietiging door China van een eigen communicatiesatelliet kunnen voorbodes zijn van een nieuwe
militair-technologische wedloop, die in de civiele wereld al enige decennia gaande is.
Hieronder zijn de belangrijkste technologische ontwikkelingen opgenomen die nu worden voorzien.
Hierbij wordt onderscheid gemaakt tussen fundamentele technologieën, systeemontwikkeling en de
toepassingen van technologieën.
Fundamentele (enabling) technologieën
De afgelopen decennia zijn bovenop de ontwikkelingen uit de industriële revolutie ook de innovaties als
gevolg van de nucleaire en de digitale revolutie militair toegankelijk geworden. Er zijn aanwijzingen dat
zich de komende decennia een nieuwe revolutionaire technologische doorbraak aftekent door de convergentie
van innovatieve ontwikkelingen op het gebied van biotechnologie, nanotechnologie en cognitieve
wetenschappen. Door deze integratie van de bètawetenschap met verworvenheden uit alfa- gammagerichte
vakgebieden komen nieuwe militaire toepassingsmogelijkheden binnen bereik. Bij nanotechnologie draait
alles om de ontwikkeling van technieken om de eigenschappen van materialen te beheersen en toe te passen
op de schaal van 100 nm of kleiner. In de moderne biotechnologie gaat het onder meer om technieken
die het mogelijk maken de genetische code van organismen te repareren of modificeren. Bio- en nanotechnologie
brengen nieuwe mogelijkheden binnen bereik op het gebied van miniaturisering en robotisering.
In combinatie met informatietechnologie en cognitieve kennis hebben deze ontwikkelingsgebieden de
potentie om te komen tot microsystemen die bijvoorbeeld beschikken over uiteenlopende mechanische,
elektrische, chemische, optische en zelfs intelligente eigenschappen. De toepassingsmogelijkheden hiervan
zijn grensverleggend en gaan onvermijdelijk gepaard met discussies over ethische en morele kwesties
en mogelijke risico’s voor gezondheid en milieu. Waarschuwende geluiden zijn te horen die wijzen op het
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Drijvende krachten 83