Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

De toekomstige effectiviteit van de VN op het gebied van de vredeshandhaving hangt af van veel factoren.
Behalve de mate waarin de VN er in slagen zich institutioneel te hervormen, zijn de politieke wil van lidstaten
om troepen of materieel te leveren en de mate waarin de leden van de VN-Veiligheidsraad erin slagen
om realistische mandaten te verstrekken doorslaggevend. Verreweg de meeste troepen worden geleverd
door landen die niet in de Veiligheidsraad zijn vertegenwoordigd, waardoor sprake is van een onevenwichtige
lasten- en risicodeling tussen de mandaatverstrekkers en troepenleveranciers. Belangrijke factor
is tevens dat de zetelverdeling van de VN-Veiligheidsraad ter discussie staat omdat zij de internationale
machtsverhoudingen niet weerspiegelt.
NAVO
De NAVO blijft met haar 28 lidstaten in politiek en militair opzicht voor de voorzienbare toekomst
de belangrijkste veiligheidsorganisatie van de wereld. Het bondgenootschap heeft zich de afgelopen
twintig jaar met succes omgevormd van een collectieve verdedigingsorganisatie naar een collectieve
veiligheidsorganisatie. De uitbreiding van het bondgenootschap heeft de stabiliteit in Europa bevorderd.
Partnerschappen en consultatiemechanismen hebben de internationale betekenis van de NAVO versterkt.
Ook ontwikkelde de NAVO het vermogen om buiten het eigen grondgebied militaire middelen in te zetten.
Vooral op de Balkan en in Afghanistan levert de NAVO een wezenlijke bijdrage aan de internationale stabiliteit
en veiligheid.
Desondanks is binnen het bondgenootschap de onzekerheid over de toekomstige rol van de NAVO toegenomen.
De veiligheidsagenda van de NAVO is aanzienlijk verbreed. De ISAF-operatie in Afghanistan vergt
zowel in politiek als in militair opzicht veel van het bondgenootschap. Tegelijkertijd staan als gevolg van de
financieel-economische crisis de defensie-inspanningen van veel lidstaten onder druk. De eerder geschetste
veranderingen in de verhoudingen tussen grootmachten roepen nieuwe vragen op over hun verhouding
tot de NAVO. De bezorgdheid van bondgenoten uit Centraal- en Oost-Europa en Noorwegen over hun
territoriale integriteit in het licht van ontwikkelingen in Rusland moet daarbij in het bijzonder serieus
worden genomen, al is vooralsnog geen sprake van een reële militaire dreiging van Russische zijde jegens
het bondgenootschap. Voorts is tegen de achtergrond van de terroristische aanslagen op bondgenootschappelijk
grondgebied en de digitale aanvallen op communicatie- en informatiesystemen van bondgenoten de
vraag gerezen onder welke omstandigheden de collectieve verdedigingsgarantie die voortvloeit uit Artikel 5
van het Noord-Atlantische Verdrag precies van toepassing is.
In het nieuwe Strategische Concept moeten de lidstaten een gezamenlijk antwoord formuleren op de vraag
wat daarbij de komende jaren de hoofddoelstellingen van de NAVO zijn. De behoefte aan herziening van
het Strategische Concept is in belangrijke mate ingegeven door de veranderende omgeving waarbinnen de
NAVO moet optreden. Daarbij wordt gezocht naar een balans tussen de herbevestiging van de collectieve
verdedigingstaak van het bondgenootschap en het bieden van collectieve veiligheid door veiligheidsrisico’s
zo nodig ver buiten het NAVO-grondgebied te helpen voorkomen of aan te pakken. Voor beide doelen zijn
flexibele en expeditionaire strijdkrachten van groot belang.
Europese Unie
In 1998 kwam dankzij een Frans-Brits initiatief het Europees Veiligheids- en Defensie Beleid (EVDB) van
de grond. Sinds dit initiatief heeft de samenwerking een sterke ontwikkeling doorgemaakt en heeft de EU
achttien civiele en vijf militaire operaties uitgevoerd. Sinds 2007 beschikt de EU over snel inzetbare multinationale
EU Battlegroups voor militaire operaties die spoed vereisen. Met de inwerkingtreding van het Verdrag
van Lissabon is het EVDB veranderd in het Gemeenschappelijk Veiligheids- en Defensiebeleid (GVDB).
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Actoren 108