Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

NAVO-lid om in geval van een gewapende aanval op een NAVO-lid in Europa of Noord-Amerika terstond,
individueel en in samenwerking met de andere partijen op te treden op de wijze die zij nodig oordeelt – met
inbegrip van het gebruik van gewapende macht – om de veiligheid van het Noord-Atlantisch gebied
te herstellen en te handhaven.
Europese Unie
Een soortgelijke verplichting bestaat voor Nederland op basis van artikel V van het Verdrag van Brussel van
1948 ten aanzien van de partijen bij dat verdrag. Deze verplichting gaat echter verder dan die in artikel 5 van
het Noord-Atlantisch Verdrag, omdat partijen zich verplichten om de aangevallen partij alle militaire en
andere hulp en bijstand te verlenen die in hun vermogen ligt. Als inzet van de krijgsmacht mogelijk is, is er
in dit geval geen keuzemogelijkheid meer. De eerste hoofdtaak van Defensie is onder andere gebaseerd op
inzet van de krijgsmacht op grond van deze verplichtingen.
De lidstaten van de Europese Unie stellen civiele en militaire vermogens ter beschikking van de Unie.
Deze vermogens kunnen worden ingezet voor de uitvoering van het Gemeenschappelijk Veiligheids- en
Defensiebeleid (GVDB), en dragen zodoende bij aan het bereiken van de door de Europese Raad bepaalde
doelstellingen. Lidstaten die onderling multinationale troepenmachten vormen, kunnen deze troepenmachten
tevens ter beschikking stellen van het gemeenschappelijk veiligheids- en defensiebeleid.
Het in december 2009 in werking getreden Verdrag van Lissabon stelt dat het Gemeenschappelijk
Veiligheids- en Defensiebeleid de Unie voorziet van een operationeel vermogen waarvan zij gebruik
kan maken voor missies buiten het grondgebied van de Unie met het oog op vredeshandhaving, conflictpreventie
en versterking van de internationale veiligheid. Deze missies omvatten gezamenlijke
ontwapeningsacties, humanitaire en reddingsmissies, advies en bijstand op militair gebied, conflictpreventie
en vredeshandhaving, missies van strijdkrachten met het oog op crisisbeheersing, daaronder begrepen
vredestichting, evenals stabilisatieoperaties na afloop van conflicten.
Overigens houdt dit geen wijziging in ten opzichte van de situatie die bestond vóór inwerkingtreding
van het Verdrag van Lissabon. Ook onder het nieuwe verdrag is eenparigheid van stemmen nodig voor
besluitvorming.
Het Verdrag van Lissabon bevat ook een verplichting tot wederzijdse bijstand tussen de lidstaten van de
EU volgens een formulering die lijkt op Artikel V van het Verdrag van Brussel. Mede op aandringen van
de Nederlandse regering is hieraan de erkenning toegevoegd dat de NAVO de basis is voor de collectieve
verdediging van haar leden en het instrument voor de uitvoering van deze collectieve verdediging. Ook is de
positie erkend van de neutrale lidstaten Ierland, Finland, Oostenrijk en Zweden.
Voorts bevat het Verdrag van Lissabon een solidariteitsclausule (artikel 222), van toepassing bij terrorisme,
een natuurramp of een door de mens veroorzaakte ramp. In geval van een dreiging van terrorisme kan
de regering van de betreffende lidstaat de overige lidstaten om bijstand vragen. De lidstaten besluiten
gezamenlijk in welke vorm deze bijstand wordt verleend. Zij kunnen uitdrukkelijk ook besluiten van
militaire middelen gebruik te maken. Op grond van deze clausule kan Defensie worden gevraagd in andere
EU-lidstaten militaire bijstand te verlenen, maar dat geldt ook andersom. Deze clausule berust op de besluiten
van de Europese Raad na de aanslagen in Madrid (verklaring van de Raad van 25 maart 2004).
Nederland en Defensie in de wereld – Grondslagen voor de defensiebijdrage 26