Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

internationale economische crisis, die aanleiding heeft gegeven tot omvangrijk, nationaal georiënteerd
overheidsingrijpen op de financiële markten en in de economie. De liberale marktideologie die de voorbije
decennia de boventoon voerde in het wereldmodel, is als gevolg van de crisis onder druk gekomen van
rivaliserende staatscentrische modellen, zoals het redelijk robuust gebleken staatskapitalisme van China.
In het licht van deze ogenschijnlijk tegenstrijdige trends is in hoge mate onzeker hoe de invloed van de
staat zich de komende decennia in het maatschappelijke en internationale domein ontwikkelt. Is de relatieve
invloed van de staat ten opzichte van niet-statelijke actoren in 2030 groter of kleiner? Deze vraag is van
grote betekenis voor de internationale en de nationale veiligheidssituatie. Hij is daarom van zwaarwegend
belang voor het denken over de toekomst van de krijgsmacht.
6.5 Veronderstelde zekerheden en waarschijnlijkheden
Naast onzekerheden mag worden verondersteld dat Nederland en de krijgsmacht naar de huidige inzichten
rekening heeft te houden met de volgende ontwikkelingen.
❚ Minder dominante positie van het Westen. De veiligheid van Europa en Nederland wordt op langere
termijn beïnvloed door geopolitieke krachtsverhoudingen en verschuivingen daarin. De rol van de westerse
wereld, waarvan Noord-Amerika en Europa de kern vormen, is de komende twee decennia minder
dominant dan in de afgelopen twee decennia. De Verenigde Staten blijven waarschijnlijk het machtigste
land ter wereld, al heeft de economische crisis hun relatieve machtspositie verzwakt en kunnen heersende
Amerikaanse opvattingen over de eigen rol ten aanzien van de mondiale veiligheid veranderen. Te
verwachten valt dat vooral de economische groei in Azië niet zonder gevolgen blijft voor de internationale
krachtsverhoudingen en een renaissance van Aziatische zienswijzen en invloeden op de benadering
van veiligheidsvraagstukken. In het bijzonder de opkomst van China en – in mindere mate – India en
Brazilië zal leiden tot een herschikking van de macht, ook in militair opzicht, zelfs al kampen ook deze
landen met interne problemen. Ook Rusland streeft, ondanks zijn relatief zwakke economische uitgangssituatie,
naar een invloedrijke rol op het wereldtoneel en een blijvende betrokkenheid bij multilaterale
besluitvormingspodia, waarbij de toekomstige stabiliteit van Rusland in hoge mate onzeker is. Als gevolg
van geopolitieke verschuivingen neemt het conflictpotentieel de komende twee decennia waarschijnlijk
toe. Terwijl de militaire uitgaven in de wereld als geheel blijven stijgen, bestaat er een gerede kans dat
veel NAVO- en EU-lidstaten de komende jaren hun defensie-uitgaven – al dan niet tijdelijk – verlagen als
gevolg van de door de financieel-economische crisis veroorzaakte begrotingstekorten. Dit neemt niet
weg dat de Europese Unie op veiligheidsgebied gaandeweg waarschijnlijk meer op zichzelf is aangewezen.
❚ Groeiende kwetsbaarheid van de Nederlandse samenleving voor massale ontwrichting en ‘samengestelde’
dreigingen. De omgevingsanalyse geeft geen aanleiding te veronderstellen dat het grondgebied
van Nederland de komende twee decennia wordt geconfronteerd met een grootschalige conventionele
militaire dreiging. Dat laat overigens onverlet dat een aantasting van het NAVO-grondgebied, ook met
militaire middelen, niet kan worden uitgesloten. Evenmin betekent dit dat de Nederlandse samenleving
niet onderhevig raakt aan dreigingen en invloeden van buitenaf die haar functioneren ernstig kunnen
ontregelen. De kwetsbaarheid van de Nederlandse samenleving en economie voor massale ontwrichting
neemt toe. Dit als gevolg van de groeiende complexiteit, de afhankelijkheid van communicatie- en
informatiesystemen, de verwevenheid met buitenlandse financiële instellingen en markten, en de
afhankelijkheid van energietoevoer en economische aanvoerlijnen. De toenemende gevoeligheid voor
pandemieën en natuurrampen draagt bij aan de Nederlandse kwetsbaarheid. Met 397,7 mensen per
km2 is ons land een van de dichtstbevolkte landen ter wereld. Meer dan de helft van ons landoppervlak
is kwetsbaar voor overstromingen: 26 procent van de oppervlakte van Nederland bevindt zich beneden
de waterspiegel (N.A.P.) en 29 procent is gevoelig voor overstromingen van rivieren. Zowel staten als
niet-statelijke actoren moeten in staat worden geacht de Nederlandse samenleving te ontwrichten. Er
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Onzekere veiligheid 63