Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

❚ Ethische en juridische ontwikkeling. Ontwikkelingen in enabling technologieën zoals nanotechnologie
en biotechnologie ontsluiten ook binnen het militaire domein geheel nieuwe paden die van grote
invloed kunnen zijn op de wijze van optreden en de rol van de mens hierin. Tegelijkertijd met die ontwikkelingen
en de kansen die daaruit ontstaan, dringt zich de vraag op of “het kunnen” ook automatisch
“willen en doen” betekent. Ethische en juridische aspecten moeten parallel aan nieuwe technologische
ontwikkelingen mee ontwikkelen. Rekening moet worden gehouden met maatschappelijk draagvlak
voor dit soort ontwikkelingen die zich immers niet alleen beperken tot het militaire domein.
❚ Nieuwe kwetsbaarheden. Nieuwe technologieën kunnen ook ontwrichtend werken. De vermogens en
intenties van de tegenstander zullen voortdurend gericht zijn op onder meer de technologische kwetsbaarheden
en afhankelijkheden van de krijgsmacht en de Nederlandse samenleving. Vooral op het terrein
van digitale veiligheid dienen zich nieuwe uitdagingen aan.
7.7 Verspreiding van massavernietigingswapens:
een beheersbaar probleem?
De mogelijke verspreiding van nucleaire, biologische, chemische en radiologische wapens – kortweg: massavernietigingswapens
– houdt een bijzonder risico in voor de internationale en de nationale veiligheid.
Dat geldt ook voor de verspreiding van technologie waarmee risicolanden raketten kunnen produceren die
geschikt zijn om deze wapens over grote afstanden in te zetten.
Kernwapens en radiologische wapens
Vooral de verspreiding van kernwapens, waarvan de vernietigende kracht groter is dan die van alle overige
wapens, vraagt nadrukkelijk de aandacht. Nadat de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie, het Verenigd
Koninkrijk, Frankrijk en China kernwapens hadden ontwikkeld, kon mede dankzij het nucleaire non-proliferatieverdrag
(NPV) van 1968 de verdere verspreiding van deze wapens enkele decennia in toom worden
gehouden; het NPV werd door slechts drie landen – Israël, India en Pakistan – niet ondertekend.12 De
bondgenootschappelijke kernwapentaken en de Amerikaanse nucleaire veiligheidsgarantie zorgden ervoor
dat Europese lidstaten geen eigen kernwapens hoefden te ontwikkelen (zoals het Verenigde Koninkrijk en
Frankrijk). Hoewel verschillende landen tijdens de Koude Oorlog heimelijk hebben geprobeerd kernwapens
te ontwikkelen, leken alleen Israël en Zuid-Afrika hier in te slagen; Israël heeft dit nooit formeel erkend en
Zuid-Afrika heeft zijn kernwapens begin jaren negentig weer ontmanteld.
Sinds het einde van de Koude Oorlog is het aantal kernwapens in de wereld sterk afgenomen – van 65.000
inzetbare kernwapens in 1985 tot ongeveer 8.000 inzetbare kernwapens in 2009. Enkele landen hebben
hun nucleaire aspiraties al dan niet onder internationale druk opgegeven. Alle erkende kernwapenstaten
hebben hun arsenaal aanzienlijk verkleind. Het aantal staten dat over kernwapens beschikt, is desondanks
gegroeid en het nucleaire non-proliferatieregime is in toenemende mate onder druk komen te staan. In
1998 voerden zowel India als Pakistan kernproeven uit. In 2003 trok Noord-Korea zich uit het NPV terug,
waarna het in 2006 en 2009 een kernproef uitvoerde. Sinds enige jaren staat vooral Iran onder de ernstige
verdenking dat het heimelijk kernwapens ontwikkelt. De NPV-toetsingsconferentie van 2005 strandde op
verdeeldheid tussen kernwapenstaten en niet-kernwapenstaten. Het tegengaan van nucleaire proliferatie
werd bemoeilijkt door de bredere beschikbaarheid en toepassing van nucleaire kennis in de civiele sector
en de activiteiten van niet-statelijke actoren bij de verspreiding van nucleaire kennis en benodigdheden.
12 In het NPV beloofden de staten die voor 1967 in het bezit waren van kernwapens de kennis slechts aan te wenden voor civiele doeleinden en de staten die nog
niet over kernwapens beschikten beloofden er voor altijd van af te zien. Als tegenprestatie verklaarden de kernwapenstaten de nucleaire wapens op termijn
volledig af te schaffen en de niet-kernwapenstaten te assisteren bij de vreedzame toepassing van kernenergie.
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Drijvende krachten 86