Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

❚ Destabilisering van kwetsbare landen en fragiele staten. De economische crisis verhoogt in veel
landen het risico op politieke en sociale instabiliteit, met mogelijk negatieve gevolgen voor de veiligheid.
Vooral landen in Centraal en Oost-Europa (die de omvang van hun economie nog veel verder hebben
zien terugvallen dan de rest van Europa), Centraal-Azië, Zuid-Azië, Sub-Sahara Afrika en Latijns-Amerika
beschikken over onvoldoende reserves of toegang tot krediet om de gevolgen van de crisis te verzachten.
Ook de financiering van ontwikkelingsprojecten loopt terug en daarnaast is sprake van lagere financiële
afdrachten van migranten als gevolg van de groeiende werkloosheid in westerse landen. Als de crisis
langer aanhoudt, kunnen zich in deze landen ernstige binnenlandspolitieke onlusten voordoen met
mogelijke gevolgen voor de internationale veiligheid en stabiliteit in de regio. Binnenlandspolitieke
onrust in kwetsbare olie- en gasproducerende landen kan zich vertalen in een assertief en onberekenbaar
buitenlands beleid, met de levering van olie en gas als drukmiddel;
❚ Kans op de politieke en sociale instabiliteit in Europese landen. In veel Europese landen loopt
de werkloosheid de komende jaren verder op. De kans bestaat dat in West-Europese landen – ook in
Nederland – polarisatie, sociale onrust en politieke instabiliteit de kop op steekt. Daarbij kunnen zich
ook verstoringen van de openbare orde voordoen.
7.3 Demografie: de druk van onevenwichtige groei
Forse bevolkingsgroei is een verschijnsel van de laatste 250 jaar. In 1750 was de wereldbevolking 800
miljoen. Rond 1900 was dit aantal ruim verdubbeld tot 1,7 miljard. Vooral in Europa groeide de bevolking
als gevolg van verbeterde levensomstandigheden sterk. In de zich ontwikkelende wereld concentreerde de
groei zich in de vijftig jaar na 1945, waardoor de wereldbevolking is toegenomen tot 6,8 miljard in 2009.
Hoewel de groeicijfers vanaf 1980 afnemen, stijgt de wereldbevolking nog altijd met 81 miljoen mensen
per jaar (waarvan 35 procent voor rekening komt van China en India). In Europa en Japan groeide de
bevolkingen tot ver in de twintigste eeuw. Sindsdien is sprake van een geboortedaling waardoor de gemiddelde
leeftijd van de bevolking stijgt. Behalve de groei van de wereldbevolking treedt ook verstedelijking
op. In 1800 woonde ongeveer twee procent van de wereldbevolking in de stad; in 2000 was dit aantal tot
47 procent gegroeid. Met ingang van 2008 wonen er voor het eerst in de menselijke geschiedenis meer
mensen in stedelijk dan in landelijk gebied.
Met de groei van de wereldbevolking is ook het aantal migranten gegroeid en zijn migratiestromen
complexer geworden. Van de in totaal 123 miljoen migranten in de ontwikkelingswereld verhuisden er
61 miljoen naar ontwikkelde landen en 62 miljoen naar andere ontwikkelingslanden. Selectieve migratie
resulteerde in een ernstige braindrain van de ontwikkelingswereld. In veel ontwikkelingslanden vertrekt
meer dan de helft van de mensen met een middelbare opleiding of hoger. Hoewel het aantal migraties
binnen de ontwikkelingswereld het grootst blijft, vertrekt de meerderheid van de geschoolde arbeiders naar
ontwikkelde landen. In 2008 zijn er wereldwijd veertien miljoen vluchtelingen, van wie ruim zes miljoen
zich in het Midden-Oosten en Noord-Afrika bevinden. Ook Afrika ten zuiden van de Sahara en Azië kennen
grote groepen ontheemden en vluchtelingen.
De komende decennia blijft de wereldbevolking verder groeien, waarschijnlijk tot ongeveer negen miljard
mensen in 2050 (waarna de wereldbevolking naar verwachting stabiliseert als gevolg van dalende geboortecijfers).
De gevolgen van deze groei zullen zich op een breed terrein doen gevoelen, te meer omdat zij
onevenwichtig is. Zo concentreert de groei zich in hoge mate in minder ontwikkelde regio’s. Deze regio’s
krijgen daardoor te maken met een ‘jongerenoverschot’, dat wil zeggen dat jongeren tussen 15 en 29 jaar
oud meer dan veertig procent van de bevolking uitmaken. In 2030 leeft 87 procent van de jongeren tussen
10 en 19 in ontwikkelingslanden. In 2020 hebben Afghanistan, Pakistan, Colombia, Irak, de Gaza-strook
en Jemen in percentuele zin de grootste jeugdpopulaties. Veel andere delen van de wereld krijgen juist te
kampen met een ouder wordende en zelfs krimpende bevolking. De ‘vergrijzing’ wordt het sterkst gevoeld
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Drijvende krachten 71