Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

de verdeling van olie- en gasreserves van belang. Deze is vooral het gevolg de geleidelijke uitputting van
voorraden in Europa en de concentratie van betrekkelijk goedkope olie en gasreserves in Rusland, de
Kaspische Zee-regio en de Golfregio. Rond 2025 ligt 75 procent van de olie- en gasreserves in een handvol
landen in instabiele regio’s. Alternatieve olie- en gasbronnen bevinden zich in de diepe offshore – zoals
voor de kust van West-Afrika en Brazilië of in Arctische gebieden – en kunnen uitsluitend tegen veel hogere
kosten worden gewonnen. De uitbreiding van de huidige productie vergt investeringen in de productie-,
verwerkings- en vervoerscapaciteit die pas op langere termijn effect sorteren; deze investeringen zijn door
de mondiale recessie bovendien onzekerder geworden. Naast de groeiende vraag, moet de toekomstige olie-
en gasproductie ook een verval in de productie van de bestaande velden compenseren.
In de concurrentie om olie en gas, die onvermijdelijk verscherpt, is een hoofdrol weggelegd voor de grootste
verbruikers: de Verenigde Staten, Europa, Japan en – in sterk toenemende mate – China en India. De
strategische keuzes die zij in hun energiebeleid maken, zoals ten aanzien van de ‘energiemix’ van hun land,
bepalen in belangrijke mate of – en zo ja: in hoeverre – er geopolitieke spanningen ontstaan. De breed
levende wens de energieafhankelijkheid te verminderen en tevens de duurzaamheid van de energieopwekking
te versterken (bijvoorbeeld door de uitstoot van kooldioxide tegen te gaan), heeft eveneens gevolgen.
Tegen deze achtergrond wint kernenergie de komende twee decennia in de elektriciteitsopwekking
hoogstwaarschijnlijk opnieuw aan belang. Dat geldt, zoals gezegd, ook voor kolen (zij het dat deze juist nog
ernstig vervuilend zijn). Er ontstaat de komende twee decennia hoe dan ook een nieuwe energiearchitectuur,
waarin bilaterale afspraken en strategische allianties tussen producenten en gebruikers waarschijnlijk
overheersen.
Het dreigende tekort aan metalen en mineralen wordt de komende twee decennia een belangrijk thema. De
mondiale vraag naar mineralen verdubbelt naar verwachting de komende 25 jaar. Aan de meeste metalen
bestaat al een mondiaal tekort (bijvoorbeeld aardmetalen) of dreigt op afzienbare termijn een tekort (zoals
platina, koper, zink en wolfraam); alleen magnesium, aluminium en ijzer zijn nog in voldoende mate
aanwezig. Omdat deze metalen belangrijk zijn voor de productie van accu’s, brandstofcellen en zonnecellen,
wordt de transitie naar een meer duurzame energievoorziening bemoeilijkt. Sommige mineralen kunnen
slechts op enkele plaatsen ter wereld worden gewonnen (zoals fosfaat in Marokko), waardoor deze een
strategisch belang kunnen krijgen.
Naast de energieveiligheid en de schaarste aan metalen en mineralen, is ook de watervoorziening de
komende twee decennia reden tot groeiende zorg. Dat geldt in het bijzonder voor ontwikkelingslanden;
Zuid-Europa en China krijgen ook te kampen met meer droogte. In 2030 leeft bijna de helft van de
wereldbevolking waarschijnlijk in een situatie van ernstige waterstress. Azië staat op de drempel van waterintensieve
consumptiepatronen en drijft ook de vraag naar voedsel op. Hogere inkomens – vooral in China
en India – leiden tot de consumptie van meer vlees en veeteelt doet een groot beroep op de watervoorraad.
Door de toenemende vraag wordt water steeds meer een prijsgedreven goed. Een groeiend aantal landen
wordt afhankelijk van voedsel- en waterimport. Hiervoor geldt dat bilaterale afspraken en strategische allianties
tussen consumenten en producenten mogelijk gaan overheersen. Europa zelf heeft de komende twee
decennia niet te vrezen van voedselschaarste: het is in hoge mate zelfvoorzienend en beschikt zo nodig over
extra productiecapaciteit.
Implicaties voor onze veiligheid en voor de krijgsmacht
❚ Meer conflictstof. Naarmate vooral energiebronnen schaarser worden, wordt de toegang tot deze
bronnen en de energietoevoer in toenemende mate gepolitiseerd. Daardoor stijgt de kans op grondstoffenconflicten,
vooral in het Midden-Oosten, Afrika, de Kaspische Zeeregio en de Kaukasus, de
Zuid-Chinese Zee en langs de belangrijkste aanvoerroutes en pijpleidingen. Het is denkbaar dat Europa
en Nederland bij – de oplossing van – dergelijke conflicten betrokken raakt. Instabiliteit wordt ook
in de hand gewerkt door de te verwachten stijging van de voedselprijzen en door wrijvingen over
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Drijvende krachten 78