Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

Veiligheids- en militaire implicaties
De mate van stabiliteit en veiligheidssamenwerking is in dit scenario gering. Staten richten zich op de
bescherming van eng gedefinieerde nationale belangen. Zij komen soms tot regionale, maar vaker hooguit
tot nationale oplossingen – of zij bezwijken onder de druk van niet-statelijke actoren (zoals separatistische
bewegingen, misdaadsyndicaten, terroristische groeperingen). Ook de grote mogendheden ontberen
mede door interne spanningen voldoende gezag om ordenend op te treden. In deze omstandigheden lijkt
autonomie – vermindering van de afhankelijkheid van anderen en de versterking van de zelfredzaamheid
en zelfvoorzienendheid – de veiligste keuze. Andere veiligheids- en ontwikkelingsvraagstukken zijn niet
afwezig, maar krijgen door de eng gedefinieerde veiligheidsoriëntatie nauwelijks aandacht. Internationale
samenwerking is alleen mogelijk via de weg van ad hoc coalities die gegroepeerd zijn rondom gedeelde
belangen. Ook niet-statelijke actoren zoals grote multinationals nemen verantwoordelijkheid voor hun
eigen veiligheid en voorzien zich daartoe van eigen geweldsvermogen. Als min of meer zelfstandige veiligheidspolitieke
spelers werken ze al dan niet samen met overheden.
De belangrijkste veiligheids- en militaire implicaties in dit scenario zijn:
❚ de uitholling van het geweldsmonopolie van de staat. Het staatsgezag en het behoud van het
geweldsmonopolie staan in dit scenario ernstig onder druk. Niet alleen milities beschikken over – vaak
geavanceerde – geweldsmiddelen, ook individuele burgers bewapenen zich. Het is daarmee nog geen
gegeven dat de staat in alle gevallen gedoemd is van het toneel te verdwijnen. In reactie op de druk
zullen staten juist een extra inzet plegen om hun gezag te herbevestigen, door zijn grip op de openbare
orde en veiligheid te verstevigen. In Nederland wordt naast de verdedigingscapaciteit van de krijgsmacht
een groter beroep gedaan op de bewaking en controle van de nationale grenzen, de bescherming van
Nederlandse Antillen en Aruba en de beteugeling van binnenlandse onrust;
❚ polarisatie, politiek geweld en maatschappelijke onveiligheid. Segregatie van bevolkingsgroepen en
radicalisering leiden in dit scenario tot uitbarstingen van maatschappelijke onvrede en politiek geweld.
Vooral in de moeilijk beheersbare grootstedelijke gebieden wordt het vermogen van de staat om de openbare
orde te handhaven en geweld te beteugelen regelmatig aangesproken;
❚ gebrek aan vertrouwen tussen landen. Een opeenvolgende reeks van noodlottige gebeurtenissen en
teleurstellingen heeft elke basis voor internationale samenwerking ondermijnd. Gebrek aan vertrouwen
slaat in veel gevallen om in wantrouwen. Onder die omstandigheden worden staten voor hun veiligheid
op zichzelf teruggeworpen. Hun handelen wordt daarbij bepaald door het klassieke veiligheidsdilemma,
die niet anders dan kan resulteren in een bewapeningsspiraal;
❚ risicolanden. Dictaturen blijken beter weerbaar in deze woelige wereld. Een groeiend aantal landen zal
zich in de hang naar overleving ontwikkelen tot een dictatuur, gebruik makend van interne populistische
sentimenten en met een serieuze externe onveiligheid als rechtvaardiging;
❚ proliferatie van massavernietigingswapens. De verspreiding van massavernietigingswapens neemt
toe. Steeds meer staten voorzien zich hiermee van afschrikkingsvermogen als laatste redmiddel voor hun
veiligheid. Ook onvermogende landen zoeken hun toevlucht tot relatief goedkope versies, zoals gas- en
biologische wapens. Niet-statelijke spelers en zelfs individuen kunnen beschikken over wapens met
'low cost but massive effect'. Niet als met het oogmerk van afschrikking, maar met de intentie grootschalige
ontwrichtende effecten te sorteren.
Scenario’s en strategische schokken – Toekomstscenario’s 146