Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

10.
Strategische schokken
Behalve met uiteenlopende toekomstscenario’s moet bij een besluit over de toekomst van de Nederlandse
defensie-inspanning ernstig rekening worden gehouden met de mogelijkheid dat zich de komende twee
decennia specifieke gebeurtenissen of plotselinge ontwikkelingen voordoen die de veiligheid van het
Koninkrijk in een nieuw daglicht plaatsen en tevens een beroep op de krijgsmacht kunnen inhouden. Het
gaat daarbij om gebeurtenissen of specifieke ontwikkelingen die naar tijdstip en plaats moeilijk te voorspellen
zijn en een zeer grote uitwerking kunnen hebben op het Koninkrijk en de krijgsmacht. Zij lijken soms
onwaarschijnlijk of ons voorstellingsvermogen te boven te gaan. Dergelijke gebeurtenissen of ontwikkelingen
worden vaak aangeduid als ‘strategische schokken’.
Het belang van een analyse van strategische schokken wordt niet alleen onderstreept in de academische
literatuur,16 maar schokken hebben ook in het verleden aanzienlijke gevolgen gehad voor de (inzet van de)
Nederlandse krijgsmacht. Het plotselinge uiteenvallen van het Warschau Pact en de Sovjet Unie in 1991, de
Bosnisch-Servische aanval op de VN-‘safe area’ Srebrenica in 1995, de aanval van Al-Qaeda terroristen met
burgervliegtuigen op New York en Washington op 11 september 2001 en de kredietcrisis zijn hiervan slechts
enkele recente voorbeelden. De geschiedenis leert ons dat ook misverstanden tot een strategische schok
kunnen leiden en dat meerdere schokken in korte tijd elkaar kunnen versterken.
De uitwerking van een strategische schok is sterk afhankelijk van de context waarin deze zich voordoet. Er
bestaat dientengevolge een nadrukkelijk verband met de hierboven beschreven toekomstscenario’s. In elk
van deze toekomstscenario’s kunnen zich strategische schokken voordoen. De uitwerking van deze schokken
en de wijze waarop op een schok wordt gereageerd is per scenario verschillend. De gevolgen kunnen
zich bovendien onmiddellijk manifesteren zoals in het geval van een aanval op Nederlands grondgebied,
maar een schok kan ook pas op langere termijn effect hebben.
16 N. Freier, Known Unknowns: Unconventional ‘Strategic Shocks’ in Defense Strategy Development (Carlisle: Strategic Studies Institute, 2008); Schwartz and
Randall, “Ahead of the Curve: Anticipating Strategic Surprise”, in Fukuyama, Blindside.
Scenario’s en strategische schokken – Strategische schokken 147