Rapport over toekomst verkenningen - Turnaround Communicatie

mondialisering. Een van de paradoxen van de mondialisering is dat zij de hang naar de ‘eigen’ culturele
identiteit en naar bescherming tegen invloeden van buitenaf versterkt. Daardoor ontstaan ook nieuwe
conflictbronnen en –vormen. Vooral fragiele staten lopen het risico achter te blijven of verder achterop
te raken, waardoor zij een aanwijsbare bron voor veiligheidsrisico’s blijven.
❚ Pandemieën. De kans is groot dat besmettelijke ziekten zich de komende decennia sneller en breder
verspreiden. Behalve het ontstaan van resistente ziektevarianten, dragen groeiende bevolkingsconcentraties
in de ontwikkelende wereld, de groei van het aantal mondiale reisbewegingen en de veelal illegale
handel in dieren en dierproducten hieraan bij. Aids heeft als overdraagbare ziekte regionaal al epidemische
vormen aangenomen. Behalve in Afrika ten zuiden van de Sahara, waar deze ziekte al geruime tijd
haar tol eist, ontstaan door aids de komende twee decennia ernstige problemen in landen met snel groeiende
economieën, zoals China, India en Brazilië. Behalve aids kunnen andere besmettelijke ziektes, zoals
griep, tuberculose en hepatitis, samenlevingen ontwrichten. Pandemieën vormen vooral voor verstedelijkte
samenlevingen een bedreiging. Ook Nederland is daarom kwetsbaar. Gelet op het grootschalige
en mogelijk ontwrichtende karakter van een pandemie moet Defensie rekening houden met een beroep
op de krijgsmacht ter ondersteuning van de civiele autoriteiten. In dat geval ontstaat voor het personeel
van de krijgsmacht ook een groter risico op besmetting, tenzij daartegen maatregelen (kunnen) worden
genomen. Personeelsuitval als gevolg van een pandemie heeft voor de krijgsmacht zelf ernstige gevolgen
voor de inzet en de inzetgereedheid in binnen- en buitenland.
De visie van… François Heisbourg
De ‘verdichting’ van de wereld
Voor François Heisbourg is onvoorspelbaarheid het centrale begrip voor het denken over de toekomst
van de krijgsmacht. De toenemende onvoorspelbaarheid van ontwikkelingen en gebeurtenissen is een
gevolg van de alsmaar groeiende complexiteit van het wereldsysteem. Om hierop te zijn voorbereid, zijn
kennis, anticipatie en veerkracht onontbeerlijk.
De krachtige ‘Westfaalse’ staten van het Westen die het toneel de afgelopen eeuwen hebben kunnen
bepalen, zien hun speelveld in ijltempo veranderen in een uiterst dynamische en interdependente wereld.
Aziatische staten dringen zich naar de voorgrond. Ook niet-statelijke actoren, zoals NGO’s, multinationals
en belangengroeperingen, worden naar het oordeel van Heisbourg een belangrijke aandeelhouder in het
wereldsysteem. De politieke en economische macht van het Westen blijft aanzienlijk, maar zijn normatieve
vermogen slinkt. Het kan de internationale agenda steeds minder naar zijn hand zetten. Integendeel,
het moet zichzelf aanpassen.
De inherente onvoorspelbaarheid van het wereldsysteem gaat volgens Heisbourg elke analyse te
boven. Vast staat slechts dat we voor nieuwe verrassingen komen te staan. Daarom is de beste strategie
er een die zich wapent tegen het onverwachte. De sleutel hiertoe is kennis en anticipatie. Meedoen in
de complexe wereld vraagt om hoogwaardige kennisontwikkeling en om een anticiperend vermogen
waarbij kennis zoveel mogelijk preventief wordt ingezet. De onvoorspelbaarheid van het systeem gebiedt
echter ook dat staten hun herstellend vermogen vergroten. Verrassingen moeten met veerkracht worden
opgevangen.
François Heisbourg werkte mee aan het Livre Blanc van president Nicolas Sarkozy van Frankrijk. Hij is voormalig
topdiplomaat en was directeur van het gerenommeerde International Institute for Strategic Studies en de Foundation
pour la Recherche Stratégique. Hij is de auteur van L’épaisseur du monde (2007).
De komende twintig jaar: anders en onzekerder – Drijvende krachten 69