• Short-link
• Link
• Embed

problemen op het vlak van sociale uitsluiting en gezondheid en op de stapeling van deze problematiek. Voor de concrete invulling van een veelomvattende beschrijving van armoede en sociale uitsluiting zijn we evenwel gebonden aan de beschikbare gegevensbronnen binnen CBS – deels registers, deels steekproeven – en aan de mogelijkheden tot onderlinge datakoppeling op microniveau van die bronnen. Er zijn dus beperkingen op het vlak van de metingen en onderlinge relateerbaarheid. Gegevens van sociale uitsluiting zijn op dit ogenblik slechts beschikbaar voor afzonderlijke indicatoren van sociale en maatschappelijke participatie, materiële achterstelling en kenmerken van woonomgeving en woonkwaliteit (als deelindicatie van toegang tot grondrechten). Wel is er informatie voorhanden op het vlak van dader- en slachtofferschap waarbij zeker de gegevens over daderschap indicatief zijn voor vervagend normbesef en als zodanig mogelijk samenhangen met sociale uitsluiting. Bij gezondheid en leefstijlen vormen afzonderlijke metingen van gezondheidsstatus, chronische aandoeningen, (gezonde) levensverwachting, zorgkosten, medicijnengebruik, roken, drinken en overgewicht het vertrekpunt van analyse. Verder kunnen van de beschikbare databronnen over de financiële situatie alleen de inkomensgegevens consistent aan de afzonderlijke leefsituatiemetingen worden gerelateerd. Voor de beschrijving van armoede en sociale uitsluiting is voor de afbakening van (langdurige) inkomensarmoede net als in afgelopen twee decennia de lage-inkomensgrens van CBS gehanteerd. Deze grens combineert enerzijds een zekere, maar niet te vaste, relatie tot het sociaal minimum zoals dat in de Nederlandse politieke constellatie tot stand is gekomen met anderzijds een vaste koopkrachtwaarde die analyses over een reeks van jaren vergemakkelijkt. Bij de steekproefonderzoeken kon omwille van statistische betrouwbaarheid de uitsplitsing naar langdurig laag inkomen niet altijd worden gemaakt. Om ook inzichtelijk te maken hoe de diverse leefsituatiekenmerken over de gehele inkomensverdeling zijn verdeeld, zijn alle leefsituatie-kenmerken tevens naar inkomenskwintielen (zie bijlage B) verbijzonderd. Die aanpak maakt beter zichtbaar of de achterstellingen in de leefsituatie daadwerkelijk het meest aan de onderkant van de inkomensladder spelen of dat het idee van opeenstapeling van problemen in het laagste segment op onderdelen wellicht toch enige nuancering behoeft. 22 Armoede en sociale uitsluiting

1.3 Opbouw van deze publicatie De sociale context van armoede komt in het vierde hoofdstuk deze publicatie aan de orde. Daarvóór presenteren we in de hoofdstukken 2 en 3 de ontwikkeling van het (langdurige) armoederisico aan de hand van basisgegevens. De wisselwerking tussen armoederisico’s, uitkeringsafhankelijkheid, een lage opleiding aan de ene kant en de verwevenheid met herkomst, huishoudenssamenstelling en leeftijd aan de andere kant staan daarbij centraal. De focus ligt daarbij op huishoudens omdat het inkomen van het huishouden in zijn geheel bepalend is voor de vraag of er sprake is van kans op armoede. Hoofdstuk 2 beschrijft als eerste de ontwikkeling van het aantal huishoudens met een (langdurig) laag inkomen: welke groepen huishoudens lopen het meeste risico op armoede en hoe groot is hun inkomenstekort ten opzichte van de lage-inkomensgrens? In hoofdstuk 3 volgen de cijfers op persoonsniveau. Daarbij is ook aandacht voor de jaarlijkse dynamiek, de uit- door- en instroom van personen met een laag inkomen en inkomensmobiliteit over lange termijn, waarbij onderzocht wordt of kinderen die opgroeien in huishoudens met een laag inkomen later zelf als volwassene een hogere kans hebben op een laag inkomen. Sociale context en inkomenspositie vormen de hoofdmoot van hoofdstuk 4. Op persoonsniveau wordt het inkomen met de afzonderlijke indicatoren van sociale uitsluiting en van gezondheid en leefstijlen in verband gebracht. Omdat het sociale beleid in Nederland sterk gericht is op het beperken van sociale achterstand bij kinderen is er in dit hoofdstuk speciale aandacht voor hun leefomstandigheden. In hoofdstuk 5 volgt een aanvullende beschrijving van de financiële situatie van huishoudens. Er wordt ingegaan op de samenhang tussen inkomen, vermogen en bestedingen. Ook aanvullende indicatoren komen aan bod zoals de inschatting van de eigen financiële situatie en financiële problemen. Ten slotte wordt ook beschreven welke inkomensgroepen geprofiteerd hebben van toeslagen als de huur- en kinderopvangtoeslag en van bijzondere bijstand. In hoofdstuk 6 wordt verslag gedaan van de regionale verdeling van (langdurige) armoederisico’s en de concentratie naar gemeente. Via speciale digitale visualisaties – te raadplegen via de CBS-website – is de armoedeproblematiek toegankelijk gemaakt tot op het niveau van buurten. Perspectieven op armoede en sociale uitsluiting 23