Concept Multidisciplinaire richtlijn Stoornissen in ... - GGZ-richtlijnen

HOOFDSTUK 9: DRANG EN DWANG
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Zijn er aanwijzingen dat dwang en drang zin hebben bij de behandeling van alcoholverslaving?
Inleiding
Onder “dwang” wordt in dit kader verstaan een opgelegde interventie waaraan niet te ontkomen
valt, b.v. een verplichte klinische opname. Onder “drang” wordt verstaan een interventie
waarbij de persoon een zekere keus heeft, bij voorbeeld een opname of een ambulante behandeling
in plaats van een gevangenisstraf. Echte “dwangbehandelingen” zijn zeer zeldzaam.
Bij voorbeeld, in Nederland is de TBS is een dwangopname, evenals een opname in
het kader van de BOPZ. In beide omstandigheden is er nog helemaal geen sprake van
dwangbehandeling.
In vrijwel alle gevallen gaat het om drangbehandelingen als het gaat om behandeling van
verslavingsproblematiek, en wel drangbehandelingen uitgaand van het gevangeniswezen. Bij
voorbeeld, de verplichte inname van disulfiram zou in dit kader een drangbehandeling zijn,
immers, de veroordeelde heeft nog steeds de keus om niet voor disulfiram te kiezen en de
gevangenisstraf uit te zitten. Deze interventie is overigens in het Nederlandse gevangeniswezen
niet gebruikelijk
De literatuur over dwang en drang bij alcoholisme is schaars, de meeste onderzoeken zijn
gedaan bij drugsgebruikers, en er mag niet van uitgegaan worden dat de resultaten van toepassing
zouden zijn op alcoholverslaafden.
Dwang en drang vinden in Nederland beide plaats in drie volledig gescheiden systemen, die
van de GGZ, [en dan betreft het interventies in het kader van de BOPZ], het strafrecht of in
arbeidsrechtelijke context [ zie hiervoor het hoofdstuk Alcohol en Werk].
Interventies zijn te verdelen in zorggeoriënteerd en strafgeoriënteerd. Voor deze richtlijn zijn
interventies gericht op zorg en/of behandeling het meest relevant.
Zorg georiënteerd
De Wet Bijzondere Opneming Psychiatrische Ziekenhuizen [ BOPZ]
Deze wet regelt de gedwongen opname in psychiatrische ziekenhuizen van mensen die op
basis van hun psychiatrische problematiek gevaar opleveren voor zichzelf of anderen. De
wet kent de Inbewaringstelling [ IBS], waarbij een patiënt op last van de burgemeester kan
worden opgenomen omdat er acuut gevaar bestaat. Dit wordt door de rechtbank binnen enkele
dagen getoetst en kan dan worden toe- of afgewezen. Indien toegewezen geldt de IBS
voor drie weken. Voor het geval er wel gevaar is maar geen acuut gevaar bestaat de rechterlijke
machtiging [RM], waar inmiddels meerdere vormen van bestaan: de voorlopige RM, de
voortgezette RM, de observatie RM, de voorwaardelijke RM; de RM op eigen verzoek. De
duur van een RM varieert tussen de drie maanden en een jaar [in uitzonderingsgevallen langer].
Zowel voor IBS als voor RM geldt dat het gaat om dwangopname, niet om dwangbehandeling.
Bij de huidige stand van de wetgeving mag dwangbehandeling in de BOPZ pas worden
ingezet wanneer de gedwongen opneming niet voldoende is gebleken om het gevaar dat de
118 Concept multidiscipliniare richtlijn stoornissen in het gebruik van alcohol, 2007