Concept Multidisciplinaire richtlijn Stoornissen in ... - GGZ-richtlijnen

HOOFDSTUK 13: DE ROL VAN DE HUISARTS IN HET OPSPOREN
EN BEHANDELEN VAN ALCOHOLPROBLEMATIEK
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Inleiding
Er is om verschillende redenen voor gekozen om aan de rol van de huisarts een apart
hoofdstuk in deze richtlijn te besteden. De eerste reden betreft de omvang van de problema-
tiek. Zoals in hoofdstuk 3 is besproken, is één op de zes mannen en één op de 25 vrouwen
een probleemdrinker. Klachten en symptomen die kunnen wijzen op alcoholproblematiek
zullen in eerste instantie ter kennis komen van de huisarts. De tweede reden om de rol van
de huisarts te benadrukken is dat veel evidence aangaande casefinding, korte interventies
en dergelijke met name op de eerste lijn betrekking heeft.
Het voorgaande laat onverlet dat de aanbevelingen over verwijzing naar een GGZ-instelling,
een psycholoog of maatschappelijk werkende die aan het einde van dit hoofdstuk staan
vermeld, ook voor de tweede lijn van toepassing kunnen zijn.
Welke behandelingen van (bepaalde) stoornissen in het gebruik van alcohol behoren
tot de competentie en de verantwoordelijkheid van de huisarts?
Het percentage mensen met excessief alcoholgebruik dat door de huisarts herkend wordt,
ligt volgens een review tussen tien en dertig procent [Cornel 1994]. Deze onderdiagnostiek
wordt vooral veroorzaakt doordat excessief alcoholgebruik weinig specifieke klachten en
symptomen oplevert. Zowel de bij de huisarts bekende gebruikers als diegenen die nog niet
als zodanig herkend zijn, hebben meer gezondheidsproblemen en consulteren de huisarts
vaker dan leeftijdgenoten [Cornel 1994].
Er zijn veel studies verricht die aangeven dat vroegsignalering en kortdurende interventies in
de eerste lijn, met name de huisartsenpraktijk, effectief zijn. Deze komen in de hoofdstukken
over farmacologische en psychosociale behandelingen aan bod(effectiviteit van respectieve-
lijk farmacologische en psychologische interventies en combinaties).
Een meta-analyse (7 studies met 2.546 patiënten) in de eerste lijn toonde geen significant
effect aan voor korte interventies. In hetzelfde artikel blijkt een meta-analyse van interventies
van maximaal een uur bij vrouwen wel tot vermindering van het problematisch alcoholge-
bruik te leiden (gemiddeld 51 gram minder, 95%-BI 29-74 gram per week). Bij mannen en bij
de groep met korte tot een uur durende interventies was er ook een vergelijkbare verminde-
ring, maar door statistische heterogeniteit is de pooling minder betekenisvol [Poikolainen
1999].
In een andere meta-analyse van 12 studies werd de effectiviteit van counseling gedurende
in totaal minder dan een uur vergeleken met geen interventie onderzocht. De counseling-
techniek was vergelijkbaar met de minimale interventiestrategie (MIS) bij ‘stoppen met ro-
ken’. Patiënten met excessief alcoholgebruik bleken bij counseling twee keer zo vaak (OR
1,9; 95%-BI 1,6-2,3) hun alcoholgebruik in de daaropvolgende 6 tot 12 maanden te vermin-
deren dan de patiënten die geen interventie kregen aangeboden [Wilk 1997].
In een gerandomiseerd onderzoek onder 159 patiënten met problematisch alcoholgebruik in
de huisartsenpraktijk werden drie interventies vergeleken: een 5 minuten durend advies van
de huisarts, 2 sessies met cognitieve gedragstherapie met een arts of 2 vergelijkbare ses-
sies met een praktijkverpleegkundige. De maandelijkse hoeveelheid geconsumeerde alcohol
212 Concept multidiscipliniare richtlijn stoornissen in het gebruik van alcohol, 2007