Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

MEDIA, LETTEREN EN BIBLIOTHEKEN
door een opwaartse. Na 1997 heeft zich weer een daling in de boekenverkoop
ingezet. In 2000 kochten de Nederlanders achttien procent minder algemene
boeken dan in 1975. Per hoofd van de bevolking daalde de verkoop van 2,5 boek
in 1997 naar 1,8 in 2000, terwijl de consumptieve bestedingen gerelateerd aan
vrije tijd in dezelfde periode sterk toenamen.
De boekhandel vormt nog steeds het belangrijkste verkoopkanaal voor
algemene boeken, met in 2000 een marktaandeel van 63,4 procent. Het aantal
boekverkopers is de afgelopen 25 jaar vrijwel stabiel gebleven, hoewel er de
laatste jaren een kleine stijging plaatsvindt. Het aandeel erkende boekverkopers
is in die kwart eeuw overigens gestaag afgenomen, hetgeen wijst op een daling
van het aantal breed gesorteerde boekhandels. Het voortbestaan van vooral de
kleinere zelfstandige boekhandel staat onder druk ten gevolge van gestegen
exploitatiekosten. Steeds meer boekverkopers sluiten zich aan bij samenwerkingsverbanden,
zoals een keten, een franchiseorganisatie of een inkoopcombinatie.
Deze zaken kenmerken zich over het algemeen door een smal assortiment van
fastsellers. Daartegenover staat de opkomst van mega- en gespecialiseerde boekhandels
in de grote steden die juist een breed assortiment voeren. Naast de boekhandel
kent de Nederlandse boekenmarkt nog diverse andere verkoopkanalen. Te
noemen zijn boekenclubs, ramsjboekhandels, internetboekverkopers en branchevreemde
kanalen zoals supermarkten, musea en benzinestations. Het marktaandeel
van de veelbesproken internetboekhandels steeg van 0,4 procent in 1998
naar 1,8 procent in 2000.
Evenals de boekhandel wordt de boekuitgeverij de laatste decennia gekenmerkt
door een concentratietendens, waarbij het streven naar winstmaximalisatie
langs de weg van bestsellers een dominante factor is geworden. Drie grote
concerns zijn momenteel goed voor tachtig procent van het aanbod aan
algemene boeken. 18 Niettemin doen zich geregeld afsplitsingen voor en figureren
er nog steeds kleine, zelfstandige uitgevers op de boekenmarkt. De hooggespannen
verwachtingen ten aanzien van technologische innovaties als printing on
demand en e-book zijn vooralsnog niet bewaarheid. De omvang van beide is – zowel
qua aanbod als qua economische betekenis – marginaal. 19
18
Zie: J. van Gool, Lezers en lasers. Lezen in het digitale tijdperk. Den Haag, 2002, p. 120.
19
Ibidem, p. 54. e.v.
145