Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
Van de beroepsbevolking is bijna driekwart werkzaam in de sector handel en
dienstverlening. Hoewel landbouw en industrie nog steeds van groot belang zijn
voor de economie, leveren ze slechts een beperkt aandeel in de werkgelegenheid.
De stijging van het aantal banen in de dienstverlenende sector is kenmerkend
voor de groei naar een maatschappij waarin kennis met grote voorsprong de
belangrijkste productiefactor is. Dat heeft ertoe geleid dat de voorbereiding op
een maatschappelijke positie aanmerkelijk meer tijd is gaan kosten dan
voorheen. Ruim negentig procent van alle twaalf- tot achttienjarigen volgt enigerlei
vorm van onderwijs; een verdubbeling ten opzichte van de jaren vijftig.
De beroepsarbeid concentreert zich in de leeftijdsgroep tussen twintig en
vijftig jaar. Als gevolg van technologische en organisatorische veranderingen
komen ouderen en personen die onvoldoende zijn geschoold, buiten spel te
staan.
Groei van het aantal buitenshuis werkende vrouwen en van het aantal deeltijdbanen
zijn andere recente ontwikkelingen op de arbeidsmarkt. Vergeleken
met andere Europese landen is het aantal buitenshuis werkende vrouwen nog
altijd aan de lage kant.
De vruchten van de economische expansie van na de oorlog zijn in de Nederlandse
verhoudingen, waarin consensus zo’n centrale plaats inneemt, voor een aanzienlijk
deel gebruikt voor de opbouw van een verzorgingsstaat die actief is ten aanzien van
onderwijs, gezondheids-, armen- en bejaardenzorg, sociale zekerheid, alsmede
maatschappelijke en culturele dienstverlening. In dezelfde periode waarin het
proces van secularisatie zich afspeelde, nam de staat verschillende functies van de
zuilen over. Aldus is een uitgebreid stelsel van de meest diverse voorzieningen
ontstaan, waarop in principe alle burgers aanspraak kunnen maken. De verzorgingsstaat
kan gezien worden als een verstatelijkte variant van het particulier initiatief.
De overheid kent aan particuliere instellingen publieke bevoegdheden en
taken toe. De publieke omroep is hiervan een goed voorbeeld: aan de ene kant zijn
er veel regels voor de omroep ontwikkeld, aan de andere kant zijn het nog steeds
particuliere organisaties die de publieke omroepdiensten vervullen.
Inmiddels staat het idee van een alom zorgende staat ter discussie. Aanvankelijk,
in de jaren tachtig, werd deze discussie ingegeven door de mondiale
economische recessie en het oplopende financieringstekort van de overheid. Ook
met betere economische groeicijfers en een afnemend financieringstekort verscheen
het afstoten van overheidstaken op de politieke agenda. Vermindering van
de in vergelijking met andere landen hoge belasting- en premiedruk is een van de
drijfveren. Er wordt veelvuldig gesproken over herstel van het marktmechanisme,
verzelfstandiging van overheidsdiensten, privatisering en deregulering: uitdun-
28