Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
pelijke relevantie. Het primaat van de welzijnsideologie in de jaren zeventig heeft
de ontwikkeling naar grotere autonomie voor de kunstinstellingen niet geblokkeerd.
Sommige culturele activiteiten werden gesubsidieerd, niet primair vanwege
hun kwaliteit maar vanwege hun bijdrage aan de verscheidenheid of vanwege
hun bereik onder minderheden. Soms werd de diversiteit van overtuigingen
zozeer van belang geacht, dat het de aandacht voor kwaliteit naar de achtergrond
drong. De overheid liet zich in zo’n geval uitsluitend leiden door de verscheidenheid.
De welzijnsoptiek heeft een blijvende invloed gehad op de benadering
van tal van beleidsgebieden – ook in de cultuursector. Meer dan voorheen
kreeg men oog voor smaakverschillen tussen publieksgroepen. De ervaringen in
het jeugdwerk en de verschijning van etnische minderheden onder de bevolking
hebben hieraan bijgedragen. Het leidde tot pleidooien voor een breder cultuurbegrip
en een grotere verscheidenheid in subsidiebestemmingen.
De jaren tachtig en negentig
De economische stagnatie aan het begin van de jaren tachtig dwong tot een heroriëntatie
op de rol van de overheid, ook op het terrein van de cultuur. De verzorgingsstaat
kwam ter discussie te staan. Kernbegrippen in het debat waren heroverweging
van de collectieve uitgaven, deregulering, privatisering en reorganisatie.
Op tal van terreinen van de cultuur kwam een decentralisatiebeweging
op gang. De overdracht aan lagere overheden van geldmiddelen bestemd voor
bibliotheekwerk, beeldende kunsten en monumentenzorg, de verzelfstandiging
van de rijksmusea en de opzet van een reeks cultuurfondsen leidden stuk voor
stuk tot verkorting van lijnen en tot snellere en meer flexibele beslissingen.
Bij de honorering van subsidieaanvragen verwierven criteria als artistieke
kwaliteit en professionalisering nog meer gewicht. De overheid werd zich bewust
van haar opdracht om ervoor te zorgen dat een artistiek hoogwaardig cultuuraanbod
voldoende kansen krijgt, ook wanneer daar in bepaalde gevallen geen grote
publieke belangstelling tegenover staat. Tegelijkertijd werd onderzocht of de
afhankelijkheid van overheidsgeld kon worden verminderd. In musea en bij de
podiumkunsten deed sponsoring door het bedrijfsleven zijn intrede.
De neiging om zeer uiteenlopende ‘culturele’ beleidssectoren binnen één
departement, onder één gemeenschappelijke noemer van welzijnsachtig karakter
aaneen te smeden, raakte weer op de achtergrond; het Ministerie van CRM ging in
1982 op in het Ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur (WVC).
De constatering dat het luister- en kijkpubliek zich niet langer volgens één en
hetzelfde beginsel oriënteerde en organiseerde, vertaalde zich begin jaren
64