Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

NEDERLAND POLITIEK EN SOCIAAL GESCHETST
In de periode van 1917 tot 1994 hebben confessionele partijen onafgebroken regeringsverantwoordelijkheid
gedragen, de periode van de Duitse bezetting daargelaten.
Socialisten en liberalen waren daarbij afwisselend coalitiepartners. Vóór 1940
sloten de confessionele partijen coalities met de liberale partijen. Anders dan in
de gemeenten bleef de Sociaal-Democratische Arbeiderspartij op rijksniveau
lange tijd afzijdig van regeringsverantwoordelijkheid. Pas in 1939 brak een coalitietijdvak
aan tussen confessionele en socialistische partijen dat – met inbegrip
van de periode van ballingschap van de Nederlandse regering in Londen – tot
1958 duurde. Na de oorlog was het de nieuw opgerichte socialistische Partij van
de Arbeid (PvdA) die tot de coalitiekabinetten toetrad.
Pas in 1994 kwam er een einde aan de lange reeks kabinetten waarin leden
van confessionele partijen zitting hadden. In dat jaar kwam een ‘paarse’ coalitie
tot stand van de PvdA en twee partijen van liberale snit, de traditioneel-liberale
VVD en het meer radicale D’66. Bij de Tweede Kamerverkiezingen dat jaar haalde
de PvdA 37 van de 150 zetels, het confessionele CDA 34, de VVD 31 en D’66 24 zetels.
Deze coalitie werd vier jaar later voortgezet, maar kwam kort voor de verkiezingen
van mei 2002 aan zijn eind. Bij die verkiezingen behaalde het CDA, de grootste
confessionele partij, 43 zetels, en de nieuw opgerichte partij Lijst Pim Fortuyn 26
zetels. De PvdA verloor veertien zetels, de VVD elf.
Onderwijs
De eerste onderwijswet kwam tot stand in 1801. Deze wet zou slechts kort van
kracht blijven, maar legde in zoverre de basis voor het Nederlandse onderwijsstelsel
dat hij het onderscheid introduceerde tussen openbare scholen, die van overheidswege
werden gefinancierd en bijzondere scholen, die door particulieren
werden onderhouden.
Deze ongelijkheid was aanleiding voor de zogenoemde schoolstrijd, de politieke
strijd van de protestantse en katholieke bevolkingsgroepen met als inzet de
volledige gelijkstelling van beide vormen van lager onderwijs – ook in financieel
opzicht. De Grondwet van 1917 bezegelde deze gelijkstelling. Later is ze uitgebreid
naar het voortgezet en hoger onderwijs. Momenteel zijn er bijna twee keer
zoveel bijzondere als openbare scholen.
Vanaf 1900 bestaat er een leerplicht die aanvankelijk liep van zes tot twaalf
jaar, maar allengs is uitgebreid: van vijf tot zestien jaar volledig en van zestien
tot achttien jaar partieel. Dit laatste teneinde combinaties van leren en werken
mogelijk te maken. Overigens gaan bijna alle kinderen vanaf hun vierde jaar naar
school.
De vrijheid van onderwijs is grondwettelijk vastgelegd. Deze strekt zich uit tot
23