Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
aangesloten bibliotheken in circa tien steden werd verdeeld. Vanaf dat
moment stonden bibliotheken en leeszalen als jaarlijks terugkerende post op
de rijksbegroting.
Van 1918 tot 1940: verzuiling
Dat in de jaren tussen de beide wereldoorlogen de balans verder doorsloeg, van
particularisme naar verzuiling, is mede veroorzaakt doordat ook de sociaaldemocratische
stroming culturele activiteiten ging ontplooien. Daarmee is niet
gezegd dat de sociaal-democraten over de hele linie en steeds kozen voor verzuiling.
Tegen het eind van de jaren dertig zouden zij zich – evenals de liberalen
honderd jaar daarvoor hadden gedaan – opwerpen als voorvechters van nationale
cultuurzorg. Niet alleen voor het onderwijs, maar ook voor kunsten en musea.
Niettemin sloeg de balans tijdens het interbellum door naar een verzuilde
cultuurzorg.
In het midden van de jaren twintig kende elke Nederlandse zuil eigen organen
en organisaties, zoals dagbladen, tijdschriften, boekuitgeverijen, ontspanningsverenigingen,
bibliotheken, koren, muziekverenigingen en, later, omroepverenigingen.
Binnen zo’n afgeschermd netwerk werden de eigen normen uitgedragen
en werd op de naleving ervan toegezien. De voormannen van de zuilen hoopten
door een bewust verkozen isolement van hun achterban ongewenste invloeden
van andersdenkenden te weren en de eigen identiteit te versterken. De grammofoon,
de jazz, de speelfilm uit Hollywood en ook de radio golden kort na de
Eerste Wereldoorlog algemeen als bron van zedenbederf en werden daarom
zoveel mogelijk buiten de deur gehouden. Toen de vernieuwing van de amusementscultuur
eenmaal een voldongen feit was, waren de zuilen plooibaar genoeg
om er bij de vormgeving van hun eigen populaire cultuur gebruik van te maken.
Om te beginnen bij de dagblad- en tijdschriftenpers en wat later ook bij de radioomroep
en de filmvertoning.
Gesubsidieerde vrijheid
In het confessionele kamp werd in twee varianten een eigen opvatting over de
ordening van de maatschappij en de rol van de staat uitgewerkt. Onder protestants-christelijke
werd het leerstuk van de soevereiniteit in eigen kring gezaghebbend.
Het recht op ideële autonomie voor de eigen ‘levenskringen’ stond
daarin voorop. God heeft zijn gezag gedelegeerd aan verschillende levenskringen,
zoals het gezin, het bedrijf, de wetenschap, het onderwijs en de kunst. Ze zijn op
45