Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
besluitvorming vermindert de druk op het centrale apparaat en maakt variatie
en zonodig correctie op het beleid van de rijksoverheid mogelijk – de stedelijke
cultuurzorg is ouder dan de nationale.
De van oudsher gedecentraliseerde zeggenschap over de besteding van cultuursubsidies
heeft niet alleen een geografisch bepaalde verschijningsvorm, maar
ook een functioneel bepaalde. In de Nederlandse cultuurpolitieke traditie zijn
behalve de steden ook verschillende wereldbeschouwelijke gemeenschappen
geregeld toegerust om zelfstandig culturele voorzieningen in stand te houden.
Dit type decentralisatie van zeggenschap is het oudste instrument van participatiebevordering.
De gelden werden of worden namelijk van overheidswege toegekend
aan verenigingen of stichtingen die uit initiatieven van cultuurparticipanten
waren voortgekomen en langs de lijnen van de verzuiling waren
georganiseerd. Nu de verzuilde ordening van deze instituties op tal van terreinen
is verdwenen, heeft de functionele decentralisatie een andere gedaante aangenomen.
Een belangrijk deel van het cultuurbeleid komt thans tot uitvoering via cultuurfondsen,
die als zelfstandige bestuursorganen opereren.
Conceptueel
De constanten in het cultuurbeleid duiden op een karakteristieke tweeslachtigheid.
Naast, en soms tegenover, de ambitie om uitnemende onderdelen van het
cultuuraanbod veilig te stellen, bestaat de drang pluriformiteit in cultuur-historische
tradities en kunstuitingen te waarborgen. In dit laatste geval is de overheid
ingeschakeld om ideologisch of geografisch bepaalde gemeenschappen toe te
rusten met bevoegdheden en gelden, met de bedoeling dat zij daarmee hun culturele
voorzieningen onderhouden. Langs dit spoor heeft zich de bemoeienis met
de omroep, de amateurkunst, de openbare bibliotheken en ook de streekmusea
ontwikkeld. Aldus kwamen vooral cultuuruitingen aan bod die aansluiten op de
smaak en de voorkeuren van grote, lange tijd door de zuilenstructuur van elkaar
onderscheiden groepen van de samenleving.
In het eerste geval is de overheid ingeschakeld om steun te verlenen aan
cultuur van hoge artistieke of cultuurhistorische kwaliteit – cultuur die ideologische
of geografische scheidslijnen zou overstijgen. Hier prevaleert niet de eis van
representativiteit, maar het streven om burgers met buitengewone of minder vertrouwde
culturele prestaties te confronteren. Bevoegdheden en geldmiddelen
worden meestal niet aan organisaties van participanten toegekend maar aan producerende
of conserverende instellingen. Niet de omvang van de groep afnemers
of sympathisanten weegt het zwaarst, maar de kwaliteit zoals die door deskundigen
wordt vastgesteld. Deze benadering is herkenbaar in het landelijke beleid
66