Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

BEREIK VAN CULTUUR
Veel grote musea in Nederland richtten zich op eenmalige tentoonstellingen met
internationale attracties, waardoor ook bezoekers uit het buitenland een belangrijk
aandeel in deze ontwikkeling hadden.
Pas de laatste jaren wordt de toegenomen mobiliteit vooral zichtbaar in een
veranderd uitgaansgedrag, waarvan niet alleen horecabedrijven maar ook de
podia profiteren. Dit verschil in ontwikkeling tussen museum- en podiumbezoek
is goed verklaarbaar. Veel museumbezoek vindt plaats als onderdeel van dagtrips,
zodat musea net zo goed gedijen in Amsterdam en Arnhem als in Otterlo en
Orvelte. De podia openen hun deuren pas na zonsondergang en dat maakt stadskernen
tot de aangewezen omgeving voor theater- en concertbezoek.
Twee ontwikkelingen hebben de stedelijke uitgaanscultuur begunstigd. Ten
eerste het verschijnsel van de gentrification: gesaneerde binnensteden gingen een
aantrekkelijke vestigingsplaats vormen voor hoogopgeleide, sociaal actieve en
welvarende alleenstaanden. 52 Deze groep van 25-49 jarigen is door de naoorlogse
geboortegolf in omvang toegenomen en vormt het potentiële publiek van de
podia. De tweede factor is de toegenomen bereidheid van het publiek om buiten
de eigen woonplaats uit te gaan. Het heeft, dwars tegen het klassieke regionale
cultuurspreidingideaal in, ruimte gegeven aan een grootschalig podiumaanbod
dat slechts op één of enkele plaatsen te zien is, zoals popconcerten en opera- en
musicalproducties.
Meer welvaart in combinatie met meer mobiliteit heeft allerlei activiteiten met
een cultureel aspect aantrekkelijk gemaakt voor de marktsector. Wat vroeger
misprijzend als massacultuur werd aangeduid, heeft zich de laatste decennia
getransformeerd tot een veelomvattende, internationaal opererende culturele
industrie. Ze verzorgt een massaal aanbod, waarin groot- en kleinschalige elementen
naast elkaar een plaats hebben. Wat vroeger een culturele voorziening
was, die op grond van kwalitatieve of ideële overwegingen in stand gehouden
werd, is thans niet zelden een product dat geheel via de markt wordt geleverd.
Niet omdat het goed of slecht is, maar omdat de aanbieder vermoedt dat het verkoopbaar
is, dat er een koopkrachtige vraag voor bestaat.
In de huidige kennissamenleving zijn zeer velen werkzaam in de sectoren informatie,
handel en dienstverlening. Informatie laat zich opsplitsen in onderwijs,
wetenschap, gedrukte en elektronische media, ICT en cultuur.
Lang niet iedereen die in de cultuur werkzaam is, schrijft zelf boeken of
columns, vervaardigt zelf kunstwerken of houdt zich bezig met het verzamelen
52
Zie ook: R. Florida, The rise of the creative class, New York, 2002.
231