Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
stanties en uitvoerende organen werden uitgebreid en verbeterd. De Archiefwet
van 1918 was de eerste wet die een onderdeel van de specifieke cultuurzorg als
stelsel van voorzieningen beschreef.
Kort na de eeuwwisseling bepleitte de Nederlandse Oudheidkundige Bond een
wettelijke bepaling voor de bescherming van monumenten die ondanks de uitbreiding
van het aantal maatregelen en de opzet van een deskundig apparaat
ontoereikend was gebleven. In de jaren twintig waren de modernisering en de
toename van het verkeer debet aan de doorbraak van oude gevelwanden en het
dempen van grachten en singels. In de jaren dertig werden de mogelijkheden om
hiertegen in verweer te komen, door bezuinigingen gefnuikt.
Ondanks een beperkt budget zijn de eerste vier decennia van de twintigste eeuw
ook voor de groei van het museumbestel van betekenis geweest. Naast de rijksmusea
kwamen er stedelijke musea. In totaal werden er tussen 1920 en 1940 meer
dan honderd nieuwe musea gesticht. Het openbaar cultuurbezit werd door initiatieven,
schenkingen en nalatenschappen aanzienlijk uitgebreid.
Tijdens de bezettingsperiode werden twee belangrijke verzamelingen die
voordien reeds door een particuliere stichting of vereniging waren opengesteld,
aan het rijkseigendom toegevoegd: het Rijksmuseum voor Volkskunde (Het Nederlands
Openluchtmuseum in Arnhem) en de bijzondere kunstverzameling van de
familie Kröller-Müller in Otterlo. De oprichting van het Openluchtmuseum was
een signaal van de opgeleefde belangstelling voor de volkscultuur op het platteland.
Het volksleven was al vanaf de tijd van de romantiek een geliefkoosd object
van intellectuele bespiegelingen en nostalgische gevoelens. De toevoeging van dit
interessegebied aan de cultuurzorg van de rijksoverheid betekende erkenning van
de culturele betekenis.
Kunsten
Anders dan bij het cultureel erfgoed bemoeide het Rijk zich aan het begin van de
twintigste eeuw nog nauwelijks met de kunstbeoefening. Omstreeks 1918 leken
de kansen te keren, toen zowel voor de toonkunst als voor het toneel commissies
werden geïnstalleerd om de Minister van OK&W te adviseren. Maar behalve tot
enkele activiteiten op het terrein van de orkestmuziek leidde dit niet tot enige
rijkssteun voor de podiumkunsten.
Vóór de doorbraak van de bioscoop voorzag het toneel in de behoefte van een
breed publiek aan vermaak. ‘Kunsttoneel’ bestond nog niet, wat ertoe bijdroeg
dat toneel artistiek niet hoog werd aangeslagen. Gedurende de vooroorlogse
50