Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
Als uitvloeisel van de formulering in de Wet op het specifiek cultuurbeleid
worden de kernbegrippen kwaliteit en verscheidenheid als op zichzelf staande,
nevengeschikte uitgangspunten gehanteerd. Meer verscheidenheid levert niet
noodzakelijk extra kwaliteit op; meer kwaliteit is niet per se bevorderlijk voor de
verscheidenheid.
Per onderdeel van het cultuurbeleid zijn wel opmerkelijke verschillen te constateren
in de mate waarin de beide criteria worden toegepast. Zozeer zelfs dat
het er lange tijd op leek dat de wereld van kunst en cultuur een monopolie had
op kwaliteit en de meer langs lijnen van levensbeschouwelijke pluriformiteit
ingerichte mediawereld op verscheidenheid. In het geval van de omroep en de
bibliotheken kwam de overheid tot overdracht van ruime bevoegdheden en geld
aan uit de bevolking voortgekomen organisaties, opdat deze de vraag naar
informatie en cultuur van hun achterban konden voorzien op de manier waarop
ze dat zelf dienstig achtten. Ook amateuristische kunstbeoefening en streekmusea
zijn vanouds op dit stramien georganiseerd. Ze zijn geworteld in de lokale
burgerij, waardoor de band tussen het aanbod en het afnemend of deelnemend
publiek sterk is gebleven.
Dit sluit aan op de tradities van een land dat nog maar tweehonderd jaar
geleden uit een verzameling van autonome regio’s en steden bestond en waar
ook nadien zelfverzorging en organisatie van onderop de mensen beter gepast
hebben dan de manifestaties van de natiestaat. De inrichting van het bibliotheeken
het omroepwezen is dan ook eerder ingegeven door pragmatisme dan door
overtuiging vanuit een verheven vrijheidsideaal. Tenslotte speelde dit zich grotendeels
af in een periode waarin tegen radio-uitzendingen, film- en toneelvoorstellingen
nog wel eens preventief werd opgetreden.
Bij de bibliotheken en de publieke omroep zijn de banden tussen de organisaties
en hun achterban in de loop van de jaren losser geworden, omdat de organisaties
het zich bij de gratie van de publieke financiering konden permitteren een
relatief steeds geringer financieel offer van hun leden te vragen. Deze zogenaamde
fiscalisering van de omroepbijdragen werd in 2000 door Staatssecretaris
Van der Ploeg voltooid. Daarvoor in de plaats kwam het streven naar een zo groot
mogelijke populariteit in de vorm van hoge kijk-, luister- en uitleencijfers. De verschillende
bibliotheekorganisaties hebben daaruit de consequentie getrokken om
te fuseren, waarmee de pluriformiteit in de zin van verzuiling uit het
bibliotheekbestel verdween. Pluriformiteit in de bibliotheek heeft in onze dagen
betrekking op de mate waarin collecties politieke en levensbeschouwelijke stromingen
weerspiegelen, zoals verscheidenheid duidt op de mate waarin de collecties
verschillende media, stijlen en genres bevatten.
264