Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
bezetter; hij reserveerde voor de orkesten een bedrag van bijna 6 1,4 miljoen. In
de daarop volgende jaren werd in het parlement bij voortduring gepleit voor een
regionale spreiding van de orkesten. Resultaat bleef niet uit: het aantal orkesten
nam explosief toe. In 1976 telde Nederland 21 professionele orkesten – inclusief
de omroeporkesten – waaraan circa 1.550 musici in fulltime dienstverband waren
verbonden. Elke provincie, met uitzondering van Drenthe en Zeeland, beschikte
over een eigen orkest.
Eind jaren zestig groeide de kritiek op het muziekbestel. In brede kring klonk
het geluid dat de orkesten over een onevenredig groot deel van het muziekbudget
beschikten – in 1946 was dat 94 procent van de rijksbegroting voor muziek, in
1966 nog altijd 81 procent. Ook artistieke overwegingen voedden de onvrede. Er
werd op gewezen dat het symfonische repertoire voor het grootste deel bestond
uit muziek uit de periode van voor 1850. Aan nieuwe ontwikkelingen werd
weinig aandacht besteed; werk van contemporaine Nederlandse componisten
werd door de gesubsidieerde orkesten nauwelijks uitgevoerd. Daarnaast werd
geconstateerd dat de bezoekersaantallen voor de symfonische muziek afnamen.
De jazz en wat later de popmuziek trokken daarentegen massale publieke belangstelling,
maar werden niet gesubsidieerd. Het zijn argumenten die tot ver in de
jaren tachtig de discussies over het Nederlandse muziekbeleid zouden bepalen.
Mede op aandrang van de Tweede Kamer presenteerde de minister van CRM in
1967 een nota over het muziekbeleid. De Nota Orkestenbestel was de eerste in een
rij saneringsplannen. Uitgangspunt was dat op de uitgaven voor de orkesten
bezuinigd moest worden om middelen vrij te maken voor andere muziekvormen
als kamermuziek, jazz en popmuziek. Opheffing van een aantal regionale en
taakverbreding voor enkele overblijvende orkesten alsmede herziening van de
subsidierelatie tussen Rijk, provincie en gemeente waren de trefwoorden in de
nota.
Deze en ook latere saneringsplannen vonden in de ogen van de Tweede Kamer
geen genade. De voorstellen gingen voorbij aan de functie van de regionale
orkesten voor de provincies. De provinciale orkesten zijn diep geworteld in hun
eigen omgeving en hebben alleen al om die reden voldoende bestaansrecht, was
een veel verkondigd standpunt. In november 1982 maakte het Ministerie van CRM
plaats voor het Ministerie van WVC. Kort na zijn aantreden presenteerde minister
Brinkman een muziekbegroting waarin door fusie van een aantal regionale
orkesten een bedrag van 6 1 miljoen werd bezuinigd. De Tweede Kamer wees de
voorstellen af en vroeg de minister voor dit vraagstuk een apart adviescollege in
te stellen. De Landelijke Werkgroep Orkestenbestel koos niet voor minder maar
voor kleinere orkesten, variërend van 48 tot 69 formatieplaatsen. Als een relatief
194