Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
gen’. Hoewel de zedelijke en pedagogische doelstellingen expliciet in de taakstelling
van de gesubsidieerde bibliotheken waren opgenomen, werd niet
vermeld welke lectuur daar niet aan beantwoordde.
Radio
Aanvankelijk zag men in Nederland de radio niet als een publieke maar als een
technisch-commerciële aangelegenheid. Dat werd snel anders toen de voormannen
van de zuilen zich realiseerden welke mogelijkheden de radio bood voor de
verspreiding van hun boodschap. Toen ook nog bleek dat de radio in handen
dreigde te vallen van een ‘neutrale’, niet-godsdienstige, niet-verzuilde organisatie
die het publiek als een uniforme groep luisteraars wilde benaderen, kwam het
nieuwe medium in het brandpunt van de politieke belangstelling te staan. In
enkele jaren werden vier nieuwe verenigingen voor radio-omroep actief: een
katholieke, een protestants-christelijke, een vrijzinnig protestantse en een socialistische.
Juist de omstandigheid dat ook de socialisten zich nu – anders dan in
het onderwijs en het bibliotheekwezen – als een afzonderlijke denominatie manifesteerden,
verdiepte de verdeeldheid. In aanleg ging de typisch Nederlandse
‘radiostrijd’ om de verdeling van de beschikbare zendtijd en om het recht om
zenderinstallaties op te richten. Al gauw spitste het conflict zich toe tot een confrontatie
tussen neutrale en verzuilde cultuurzorg, op het stramien van de
schoolstrijd van een aantal decennia daarvoor. In het Zendtijdbesluit van 1930
werd de beschikbare ruimte op de twee radiozenders over de vijf verenigingen
– één ‘algemene’ en vier verzuilde – verdeeld. Daarmee bezegelde de regering de
verzuilde status van de radio-omroep. Ideeën over een nationale omroep als
samenwerkingsorgaan van levensbeschouwelijke richtingen delfden het onderspit.
De afzonderlijke denominaties verkregen officieel erkenning, de culturele
verscheidenheid werd in de ether bevestigd.
Financiering van radioprogramma’s werd tot aan de Duitse bezetting betaald uit
de particuliere middelen van de omroepverenigingen, verkregen uit de contributies
van hun leden. De eerste stappen naar een publieke regeling werden nog onder
democratisch bewind gezet, het desbetreffende wetsvoorstel was op het moment dat
de Duitsers het land binnenvielen echter nog niet in het Parlement behandeld.
Cultureel erfgoed
Voor de conservering van cultureel erfgoed was het interbellum een belangwekkende
periode. Er ontwikkelde zich een samenhangende visie op het museumwezen
en de daaruit voortvloeiende rijkstaken. Financiële regelingen, adviesin-
49