Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
steeds minder mensen zich identificeren met een sociaal-economische klasse of
levensbeschouwelijke groepering. Groei van welvaarts- en opleidingsniveau
bracht burgers ertoe zorg, informatie, vertier en vrijetijdsbesteding buiten de
kring te zoeken die zo lang vanzelfsprekend was geweest. Deze ontwikkeling had
zijn weerslag op de politiek: zo werden in de jaren negentig verschillende nieuwe
politieke partijen opgericht; de meeste op lokaal niveau, een enkeling met landelijke
ambities De lokale partijen profileerden zich uitbundig als zodanig, en
hadden zo in plaats van een ideologie een ander vertrekpunt dan de tot dan toe
bestaande partijen. In 2001 werden bovendien twee nieuwe landelijke partijen
opgericht, die hun politieke opvattingen niet ontleenden aan bestaande ideologieën
maar zich in plaats daarvan richtten op thema’s als veiligheid, bestuurlijke
vernieuwing, zorg en onderwijs.
Daarbij voegde zich de ontkerkelijking. Rekende in 1955 nog tachtig procent
van de bevolking zich tot een kerkgenootschap, in 2001 was dit gedaald tot zestig.
Van die zestig procent verminderde in dezelfde periode het kerkbezoek aanzienlijk.
In 1955-1956 gaf nog 54 procent van de bevolking van twaalf jaar en ouder
aan in de voorafgaande drie weken minstens eenmaal naar de kerk te zijn
geweest. Het percentage achttienjarigen en ouder dat minstens een maal per
maand een kerk bezocht, was in 1995 al gedaald tot 24, een ontwikkeling die zich
heeft voortgezet.
Als reactie op de ontkerkelijking zijn er met succes pogingen ondernomen om de
grenzen tussen de zuilen te doorbreken en tot gemeenschappelijke organisaties
te komen. In de jaren zeventig bijvoorbeeld, sloten de socialistische en katholieke
vakcentrales zich aaneen. Uit de katholieke en protestants-christelijke werkgeversorganisaties
vormde zich een christelijk werkgeversverbond. Een ander voorbeeld
is de totstandkoming van het Christen-democratisch Appel (CDA), waarin de
drie grote confessionele politieke partijen, een katholieke en twee protestantschristelijke,
samengingen. Andere verzuilde instellingen zijn in de loop der tijd
van kleur verschoten en verloren daardoor hun oorspronkelijke karakter. De Volkskrant
was bijvoorbeeld vroeger het dagblad van de katholieke arbeidersbeweging,
maar is dat al jaren niet meer.
Niet voor alle minderheden heeft het fenomeen zuil zijn betekenis verloren.
In orthodox-calvinistische kringen is de oriëntatie op de eigen kring sterk
gebleven, met eigen kerkgenootschappen, dagbladen, politieke partijen en een
omroeporganisatie, de Evangelische Omroep. In de wijze waarop nieuwe minderheden,
zoals Turkse en Marokkaanse migranten en Hindoestaanse Surinamers
zich organiseren, is een oriëntatie op de eigen culturele gemeenschap te onderkennen,
die in sommige opzichten aan de verzuiling herinnert.
22