Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

BEREIK VAN CULTUUR
Literatuur is beter in staat de snaar van onze nationale trots te raken. In overzicht
van de geografische herkomst van in Nederland verkochte boeken valt op
dat werk van Nederlandse schrijvers op de binnenlandse markt veel sterker staat
dan de producten van de makers van Nederlandse films en televisiedrama. De top
honderd van de meest verkochte boeken in 1999 bestaat grotendeels uit werk van
Nederlandse schrijvers.
De sterke positie van Nederlandse auteurs op de boekenmarkt heeft in het
theater een parallel in de bloei van het cabaret, een strikt Nederlandse en sterk
aan de taal gebonden theatervariant.
7.3 Sociaal
De stijging van het opleidingsniveau van de bevolking is een constante factor van de
naoorlogse periode die ook in de jaren negentig is voortgezet. Lang heeft de verwachting
bestaan dat een hoger opgeleid publiek als vanzelf en in evenredige mate ook
meer aan cultuur zou gaan deelnemen. Intussen is gebleken dat dit bij lange na niet
het geval is. Andere factoren hebben een nog sterkere invloed op de cultuurparticipatie,
bijvoorbeeld de voor cultuurdeelname beschikbare hoeveelheid vrije tijd.
De concurrentie tussen de diverse mogelijkheden voor vrijetijdsbesteding is almaar
heviger geworden. Bovendien zijn de eisen waaraan mensen moeten voldoen als
werknemer of als privépersoon vaak flink opgeschroefd. Het hoeft dan ook geen verbazing
te wekken dat licht verteerbaar amusement voor alle lagen van de bevolking
in een behoefte voorziet of het nu om sportuitzendingen, soaps of dance events gaat.
Het is vooral de factor leeftijd die in recente onderzoeken steeds weer als
gedragsbepalende factor opduikt. Keer op keer tonen de onderzoeksgegevens een
verandering in de attitude van de jongere generaties aan. Het omslagpunt ligt
ongeveer bij het geboortejaar 1955. De stijlbreuk wordt in verband gebracht met
de onderwijshervorming van 1963, de zogenoemde Mammoetwet, en het meer
permissieve opvoedingsregime dat zich na de afronding van de naoorlogse
wederopbouw heeft verbreid. 61 De generaties die na dit jaar zijn geboren, hoewel
hoger opgeleid en met meer geld te besteden dan hun voorgangers, hebben een
cultureel gedragspatroon ontwikkeld waarin het cultureel erfgoed, het lezen van
langere teksten en de kennisname van de traditionele kunstvormen slechts een
bescheiden rol spelen. De gedrukte media worden door de jeugd met onderwijs
geassocieerd en het meer traditionele aanbod van de podiumkunsten met musea;
en musea worden, behalve tijdens de Museumnacht, nogal eens als saai bestempeld.
61
Zie J. de Haan en W. Knulst, 2000 en K. van Eijck, J. de Haan en W. Knulst, ‘Snobisme hoeft niet meer:
de interesse voor hoge cultuur in een smaakdemocratie’, in: Mens en Maatschappij, 77, 2002, nr. 2.
239