Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
negentig in een tweesporenbeleid: naast een sterke en herkenbare publieke
omroep werd ruimte geboden aan diverse vormen van commerciële omroep.
Cultuur wordt vrij algemeen beschouwd als een op zichzelf staande sector van
overheidszorg. Het eigen karakter van het cultuurbeleid kreeg een extra impuls
toen het mediabeleid met ingang van 1985 in één directoraat-generaal werd
samengevoegd met kunsten, musea, monumenten en archieven. In 1989 werden
daar ook de bibliotheken aan toegevoegd. In zekere zin werd de cirkel gesloten
toen in 1994 de overheidszorg voor cultuur werd losgekoppeld van die voor
volksgezondheid en welzijn en het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en
Wetenschappen (OCenW) ontstond.
2.2 Stand van zaken
Met uitzondering van het onderwijs aan het begin van deze eeuw, en de omroep
bij vlagen, heeft de cultuur in Nederland nooit aanleiding gegeven tot diepgaande
politieke conflicten. In brede kring bestond en bestaat consensus over de
legitimiteit van overheidssteun voor de cultuur. Bepalend daarvoor is een algemeen
cultureel klimaat waarin een hoge premie staat op de expressievrijheid van
individuen in de meest ruime zin van het woord. Een tweede voorwerp van brede
en principiële overeenstemming is de verscheidenheid. De strijd om de pluriformiteit
heeft in de Nederlandse samenleving geleid tot een grote mate van
tolerantie, tot ruime aandacht voor een breed scala van cultuurpatronen. In de
derde plaats is van belang dat het kwaliteitsprincipe de laatste jaren fungeert als
uitgangspunt van het cultuurbeleid. Daarmee wordt teruggegrepen op de
vroegste fundamenten van de specifieke cultuurpolitiek. Dat het primaat van de
kwaliteit in de jaren zeventig werd uitgedaagd door waarden als maatschappelijke
relevantie en de ideologie van het welzijnsdenken, is niet meer dan
een intermezzo gebleken. Het vierde en laatste, breed gedragen uitgangspunt van
het Nederlandse cultuurbeleid betreft de principiële afstandelijkheid van de
overheid ten aanzien van cultuurpolitieke vragen. Dit principe kent zijn eigen
paradoxen. Om haar beschavingstaak te kunnen vervullen dient de overheid te
selecteren, maar tegelijkertijd mag en wil zij niet zelf een oordeel vellen. Om aan
dit dilemma te ontkomen wordt de selectie gedelegeerd. In de cultuurpolitieke
praktijk van de afgelopen veertig jaar heeft zich dat vertaald in het fenomeen
van de advisering. Voordat een bewindspersoon beslist, wordt advies gevraagd
aan deskundigen. De praktijk leert dat een dergelijk advies, als het om inhoud,
om kwaliteit gaat, bijna altijd wordt gevolgd.
Niet alleen de selectie, ook de besluitvorming kan worden gedelegeerd. Op dat
stramien spelen lokale en provinciale overheden vanouds hun rol. Delegatie van
65