Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
Marketing
Bij alle aandacht voor factoren als technische innovaties, welvaart, mobiliteit
en opleiding, en hun invloed op de cultuurdeelname zou bijna aan de aandacht
ontsnappen dat ook de aard van het aanbod zelf een factor van betekenis
is.
De muziekindustrie is afhankelijk van nieuwe rages en sterren. De boekhandel
moet het hebben van een handvol literaire bestsellers. Overzichtstentoonstellingen
van beroemde schilders, zoals Vincent van Gogh of Johannes Vermeer werken
door tot in de landelijke cijfers van het museumbezoek. De publieke en de commerciële
omroep concurreren niet alleen met elkaar om kijkers en adverteerders,
maar ook om populaire presentatoren en komieken.
Tegelijk is de manier van presenteren van karakter veranderd. Er komen steeds
meer eenmalige tentoonstellingen, muziek- en theaterfestivals en grootschalige
filmmanifestaties. Organisatoren gaan uit van de veronderstelling dat een
publiek als een ‘massa individualisten’ daarvoor gemakkelijker is te porren dan
voor vaste collecties en reguliere voorstellingen en concerten. Het is een ontwikkeling
die spoort met de verschuiving van geregelde naar incidentele cultuurdeelname.
Juist de incidentele bezoeker moet geworven worden met het exclusieve en
tijdelijke. De permanente liefhebber is er minder gevoelig voor.
De aandacht voor het potentiële publiek en zijn motieven is niet gelijk over
de disciplines verdeeld. Hoewel de belangstelling voor de podiumkunsten is toegenomen,
kwam deze groei, behalve aan populaire cultuur, vooral ten goede
aan muziek en muziektheater en niet aan toneel en dans. 56 Bovendien is het
aantal voorstellingen van gesubsidieerde gezelschappen gegroeid – in het
seizoen 1997/98 was het aantal bijna de helft groter dan in 1989/90. Het gemiddeld
aantal bezoeken is in dezelfde periode echter aanzienlijk gedaald van 395
naar 272. Met name in het gesubsidieerde toneel lag het accent lange tijd op
artistieke autonomie. Grensverleggend, vernieuwend regisseurstheater kreeg
alle ruimte, klassiek repertoiretoneel werd een uitzondering. Gezelschappen
waren vaak tevreden met een beperkt publiek van geoefende toeschouwers. Dat
dit ten koste ging van de binding met een minder ingevoerd publiek werd voor
lief genomen.
56
Sociaal en Cultureel rapport 2000, Den Haag, SCP, 2000, pp. 514- 515.
234