Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

GEBRUIKERS EN MAKERS
Cultuureducatie
Maandelijks zijn er naar schatting twee en een half keer zoveel personen die
kunstzinnige activiteiten beoefenen, als bezoekers van culturele evenementen. 66
Bovendien blijkt de beoefening van podiumkunsten naar opleiding en leeftijd
minder ongelijk over de bevolking verdeeld te zijn dan het bezoek aan podiumkunsten.
Cijfers als deze roepen de vraag op waarom de amateurkunst meer weerklank
onder bredere geledingen van de bevolking heeft gevonden dan het gerespecteerde
kunstaanbod en waarom zij de concurrentie van nieuw opgekomen
vormen van ontspanning beter heeft weten te doorstaan dan de gesubsidieerde
podiumsector. Het verleden kan ons bij het zoeken naar een antwoord helpen.
Een analyse van de verschillen tussen de hoge ‘presentatiekunst’ en de ‘navolgbare
en beoefenbare kunst’ lijkt hiervoor nuttig.
Bij de amateuristische kunstbeoefening heeft de kunstzinnige burger door de
jaren heen het heft in eigen hand gehouden, terwijl het professionele kunstbedrijf
van na de oorlog beroepsmatige bestuurders en beoordelaars aantrok.
Daarbij gaat het vooral om een verschil in zeggenschap over repertoire en stijl. De
ambachtelijke technieken of de regels der kunst willen amateurs gewoonlijk
graag afkijken van professionals. Het verschil schuilt er vooral in dat de kunstzinnige
burger en zijn vertegenwoordigers de stijl- en repertoirekeuze binnen de
amateurkunst zijn blijven meebepalen, terwijl die zeggenschap binnen het officiële
kunstcircuit hoofdzakelijk is opgeëist door professionele kenners en adviseurs.
Kunstinstellingen en amateurverenigingen van heden zijn allebei ontsproten
uit achttiende- en negentiende-eeuwse initiatieven van burgers, het beginsel van
zelfbeschikking is het meest herkenbaar gebleven bij de amateuristische kunstbeoefening.
Dat betekent geenszins dat de amateurkunst is blijven steken in
ambachtelijk traditionalisme. Ook daar is een streven naar steeds hogere prestaties
en verkenning van nieuwe grenzen nog altijd manifest aanwezig.
Het ideaal van de sociale cultuurspreiding is vanouds een sterke drijfveer van het
Nederlandse kunst- en cultuurbeleid. In hoofdstuk 2 is al aangegeven hoe tijdens
het interbellum en de eerste decennia na de Tweede Wereldoorlog dit ideaal in
brede kring de angst hielp bezweren voor de oprukkende massacultuur en haar
funest geachte uitwerking op de morele ontwikkeling van de bevolking. Aan de
confrontatie van brede lagen van de bevolking met ‘respectabele’ kunst werd een
66
De sociale staat van Nederland 2001, Den Haag, SCP, 2001.
247