Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
gelaten voor invloed van de kunstprofessie op het cultuurbeleid en de selectie
van het kunstaanbod. De vraag of een bepaalde cultuuruiting in aanmerking
komt voor overheidssteun, is vrijwel steeds afhankelijk van het oordeel van
externe of in elk geval niet-departementale advieslichamen, bestaande uit professionele
deskundigen. Zij verrichten onafhankelijk van de politiek en het
bestuursapparaat de kwaliteits- en verscheidenheidtoets. Instellingen die een
beroep doen op middelen van de cultuurnota worden op grond van hun aanvraag
beoordeeld door de Raad voor Cultuur. Bewindspersonen noch ambtenaren
houden zich dientengevolge met de beoordeling van artistieke kwaliteit bezig. De
overheid steunt die uitingen die door de kenners, vooral op grond van kwaliteit,
zijn geselecteerd. Natuurlijk kunnen die kenners op hun artistieke argumenten
worden aangesproken – iets dat ook steeds vaker gebeurt. Het gezag van de raad
staat niet meer onomstotelijk vast, zoals is gebleken in het geval van Theatergroep
De Appel uit Den Haag. De Raad voor Cultuur had Staatssecretaris Van der
Ploeg negatief geadviseerd, maar daar nam De Appel geen genoegen mee. Het
gezelschap stapte naar de rechter, die ze in het gelijk stelde: de Raad diende ook
aandacht te besteden aan de contra-expertise, die was uitgevoerd in opdracht van
De Appel.
De overheid die het oordeel van zijn adviseurs overneemt, blijft daarvoor zelf
verantwoordelijk. Het betekent dat, elke keer wanneer een kwestie van cultuurbeleid
tot een politiek issue wordt, de afstand tussen overheid en inhoud als sneeuw
voor de zon verdwijnt. Van zo’n issue is des te sneller sprake wanneer de overheid
de aanbeveling van het advieslichaam niet overneemt, omdat zij van mening is
dat haar beleidsverantwoordelijkheid tot een andere uitkomst moet leiden. Het
verschil van inzicht tussen het advieslichaam en de overheid werkt dan als olie
op het vuur van het openbaar debat.
Intussen wordt onderkend dat de selectie van het aanbod door ingewijden en professionals
het cultuuraanbod niet onberoerd laat. Zij draagt de kiem in zich van
een beroepsmatige eenzijdigheid, van bij voorkeur datgene te selecteren wat de
ingewijden fascineert. De afstand tussen de smaak en de opvattingen van kenners
en kunstenaars enerzijds en van een publiek van niet-specialisten anderzijds is
nu eenmaal groot. Daardoor bestaat het risico dat het oordeel van consumenten,
ook van ter zake kundige gebruikers, geen enkele rol speelt. Een partij die op die
titel een publieks- of afnemersstandpunt naar voren zou kunnen brengen, is in
de beleidsadvisering over kunst en cultuur namelijk niet vertegenwoordigd.
Volgens sommige critici leidt de selectie door professionele deskundigen automatisch
tot een kunstaanbod dat op het oordeel van deskundigen anticipeert.
Zulke kunst verwijst niet naar een staatsprogram of publieksvoorkeur, maar gaat
266