Cultuurbeleid in Nederland - OCW - 2002

CULTUURBELEID IN NEDERLAND
Deze inmiddels klassieke en nog steeds valide terminologie is ontleend aan de
zogenaamde Letterenbrief die minister Hedy d’Ancona (WVC) in 1990 aan de Tweede
Kamer zond. 24
Het Fonds voor de Letteren werd in 1965 opgericht en is daarmee het oudste cultuurfonds
in Nederland. Had het fonds bij zijn oprichting een bedrag van
ongeveer 6 136.000 te besteden, in 1988 was het budget gegroeid tot 6 1,82
miljoen en met ingang van de Cultuurnota 2001-2004 bedraagt het jaarlijkse
budget ongeveer 6 5 miljoen De centrale doelstelling van het fonds is al die tijd
niet gewijzigd: het bevorderen van de kwaliteit en de diversiteit van de Nederlandstalige
en Friese letteren. Vanaf het begin heeft het fonds subsidies toegekend
aan literaire auteurs en vertalers om hen in staat te stellen een aanzienlijk
deel van hun tijd te besteden aan literaire arbeid gericht op publicatie in
boekvorm. Jaarlijks behandelt het fonds ruim duizend subsidieaanvragen. Bij de
beoordeling is de kwaliteit van het werk van de aanvrager het primaire criterium.
Tot 2001 waren de belangrijkste instrumenten de meerjarige werkbeurzen, subsidies
vooraf, voornamelijk aan auteurs, en de aanvullende honoraria, achteraf uitgekeerde
publicatiepremies, vooral aan vertalers.
In 2001 werd een ingrijpend gewijzigd subsidiestelsel ingevoerd. Zowel het
fonds als staatssecretaris Van der Ploeg constateerden dat het gevoerde beleid in
de praktijk te weinig sturend was, tot een zekere verstarring leidde en met name
te weinig mogelijkheden bood aan talentvolle nieuwe auteurs en vertalers. Er
moest meer dynamiek en doorstroming komen. Met ingang van 2001 zijn daarom
de werkbeurzen en aanvullende honoraria afgeschaft en vervangen door projectbeurzen,
bedoeld voor de financiering van een welomschreven werkplan of
project. Voor de auteurs heeft dit tot consequentie dat het principe dat een werkbeurs
langzaam groeit op basis van omvang en kwaliteit van het oeuvre, wordt
losgelaten. Op het terrein van de vertalingen betekent de projectbeurs grosso modo
ruimere subsidiemogelijkheden voor goede vertalers met interessante vertaalprojecten,
en minder of geen kans op fondssubsidie voor ‘mainstreamvertalers’. Daarnaast
heeft het fonds stimuleringsregelingen ingevoerd voor debuterende auteurs
en vertalers en zal in de komende jaren meer worden geïnvesteerd in de ontwikkeling
van de literaire non-fictie, waaronder biografieën. Via co-financieringsregelingen
werkt het fonds nauw samen met het Vlaamse Fonds voor de Letteren,
teneinde dubbele subsidiestromen te vermijden.
24
Tweede Kamer, vergaderjaar 1989-1990, 20 928, nr. 4.
150