De AWBZ internationaal bekeken - Rvz

RVZ
dusdanige moeilijkheden, dat dit in het dagelijkse leven tot
een grote behoefte aan zorg en ondersteuning leidt.
Zweden heeft sinds 1945 maar liefst vijf wetten gemaakt over de positie
van mensen met een verstandelijke handicap. Normalisatie en kleinschalig
wonen gelden sinds 1986 als leidend principe. Destijds is bepaald
dat kleinschalig wonen het opzetten van voorzieningen voor maximaal
vijf bewoners inhield. Door de jaren heen heeft deze visie geleid tot
afschaffing van vrijwel alle instituten. Hiervoor in de plaats zijn vormen
van groepswonen en ondersteuning in de thuissituatie gekomen.
Zweden is daarmee een van de landen met de langste ervaring op het
gebied van wonen en werken van mensen met een verstandelijke handicap
in de samenleving. Toch levert Siebesma recent de nodige kritiek op
het Zweedse systeem. Hij stelt dat de Zweedse samenleving met starre
wetgeving verantwoordelijkheid en eigen initiatief heeft afgekocht
(Siebesma, 2005).
Interpretatie. Vertaalbaar naar Nederland?
De zorgplicht die gemeentes hebben gekregen voor mensen met een
handicap gaat ver, verder dan de Nederlandse regering momenteel
bereid lijkt de Nederlandse gehandicaptenbeweging tegemoet te komen.
Het Zweedse recht op zorg/ondersteuning is uit een deels vergelijkbare
ideologie en deels uit een ander vertrekpunt ontstaan.
De ideologie van volwaardig burgerschap en mensen equiperen om mee
te doen is iets wat Nederland en Zweden in hun beleid voor mensen
met een handicap delen. Fundamenteel anders is de keuze voor de rol
van de overheid. Waar de Nederlandse WMO kiest voor een complementaire
overheidsrol, in aanvulling op wat mantelzorgers en anderen
kunnen doen in de ondersteuning van mensen met een handicap, kiest
de Zweedse regering voor een primaire verantwoordelijkheid van de
overheid. Waar ook Zweden vergrijst en afhankelijk van de conjunctuur
moeilijker/gemakkelijker aan voldoende zorgpersoneel komt, maakt
men toch de keuze precies andersom. Hiervoor zijn twee redenen:
- Zweden kiest er principieel voor iedereen de arbeidsmarkt op
te laten gaan. Dit beginsel vindt men niet samengaan met een
primaire zorgplicht voor families.
- De Zweedse regering stelt dat de Zweedse burgers bereid zijn
om (stijgende) kosten te betalen, indien de kwaliteit van zorg
en leven daarmee behouden blijft/verbetert.
Begin jaren ‘90 werden meerdere decentralisatie operaties ingezet.
Gezamenlijk was het eigenlijk te veel voor de gemeentes. Gemeentes
hadden lange tijd nodig om de regierol op te pakken. Op het terrein
van de gehandicaptenzorg leidde dit tot vertraging bij het bouwen van
voldoende groepsvoorzieningen en tot het ontstaan van wachtlijsten.
De sluiting van de instituten was immers wel al volop in gang gezet.
Langdurige zorg in het buitenland, lessen voor Nederland? 101