De AWBZ internationaal bekeken - Rvz

patiënt een actieve, sturende rol in het zorgproces inneemt, in plaats van
een passieve. Dit sluit aan bij recente rapportages in Europees verband.
Spreken Detmer en Singleton (2004) nog over de geïnformeerde
patiënt, Kickbusch, Maag en Saan (2005) gaan inmiddels een stap
verder en spreken over health literacy als basaal concept in het omgaan
met gezondheid(szorg). Health literacy heeft betrekking op kennis
inzake leefstijlen en de mogelijkheden om deze kennis te gebruiken,
maar heeft ook een bredere toepassing inzake (de eisen die de patiënt
stelt aan het) zorggebruik.
Zeker bij langdurige (somatische) zorg is de verwachting dat ook in
Nederland (al dan niet gestimuleerd) een ontwikkeling naar een expert
patiënt zich zal voordoen. De daaruit volgende vraag is hoe de samenleving
om zal moeten gaan met degenen die – om welke reden dan ook – niet in
staat zullen zijn om zichzelf die rol toe te eigenen en die dus niet in staat
zullen zijn een actieve partner in het zorgproces te worden.
Mantelzorg
Naar een expert-mantelzorger
De aandacht voor mantelzorgers neemt over de hele linie toe.
Mantelzorgers worden in diverse landen, en ongeacht het model steeds
meer toegerust met onder meer tijd, kennis, middelen, kunde en
support en worden evenzeer een expert (voor zover ze dat nog niet zijn
of door het zorgproces worden). Daarnaast zal de ondersteuning van
mantelzorgers deels blijven bestaan uit het voeden met kennis over de
aandoening en de gevolgen daarvan.
Mantelzorgondersteuning
Vanuit economische motieven is in de meeste landen een toenemende
(her-)waardering voor mantelzorg te constateren. Zorg wordt overal
in Europa ‘een schaars goed’ (Van den Brink,1999) en mantelzorg
helemaal, door gezinsverdunning en individualisering. Gecombineerd
met de financiële onhoudbaarheid van collectieve voorzieningen dan
wel door randvoorwaarden die tot tekorten op de arbeidsmarkt in de
langdurige zorg leiden, neemt de noodzaak van de ‘vermarketing’ en
‘privatisering’ van langdurige zorg toe, te beginnen met de lichtere
zorgvormen. Rekening houdend met een beperkte mogelijkheid van
zorgbehoevenden om daadwerkelijk zorg in te kopen (ouderen- en
gehandicaptenbeleid kent nog steeds veel aspecten die onder armoedebeleid
zijn te categoriseren), impliceert dit onder meer dat er meer
zorg door mantelzorgers moet worden verleend, én dat mantelzorgers
meer steun nodig hebben om hun steeds meer in tijd, inspanning,
of relationeel opzicht conflicterende taken te kunnen combineren.
Dat leidt in de onderzochte landen tot een scala aan ontwikkelingen
die deels een voorland voor de discussie in Nederland te zien zijn:
RVZ
Langdurige zorg in het buitenland, lessen voor Nederland? 33