De AWBZ internationaal bekeken - Rvz

De wijzigingen in het Spaanse stelsel (toenemende arbeidsparticipatie
vrouwen, afkalving mantelzorg en dito traditionele extended family)
worden binnen het bestaande maatschappelijk stelsel onvoldoende
opgevangen door een synchroon lopende veranderende visie op langdurige
zorg. Gevolg is het ontstaan en een uitbreiding van een grijze
en zelfs zwarte arbeidsmarkt voor zorgverlening aan huis (illegalen).
Ook Duitsland worstelt in toenemende mate hiermee. De combinatie
van beperkte vergoedingen binnen de Soziale Pflegeversicherung 17 , en
tegelijk de entree in de EU van Polen leidt ertoe dat zorgbehoevenden
gaan zoeken naar goedkoop en gekwalificeerd arbeidsaanbod. Dit blijkt
in Polen beschikbaar. Gevolg is dat busjes Poolse verpleegkundigen
naar Duitsland trekken. De verpleegkundigen verlenen vervolgens
7x24-uurszorg tegen soms slechte arbeidsvoorwaarden, echter nog
altijd – en zeker bij een tijdelijke ‘trek naar het westen’ aantrekkelijker
zijn dan die voor verpleegkundige zorg in eigen land.
Het is niet bekend of en hoe zich dit in de andere landen ontwikkelt,
maar het lijkt logisch te veronderstellen dat overal waar tekorten op de
arbeidsmarkt ontstaan en er dus een te grote vraag naar zorg is, er een
potentieel bestaat voor een grijze en zwarte arbeidsmarkt. Dit zal alleen
maar toenemen naarmate de private verantwoordelijkheid voor (de
kosten van) de langdurige zorg toeneemt. Voor private partijen – met
name particulieren – zijn er namelijk de nodige incentives om goedkoop
arbeid in te kopen. Het voordeel van arbeid door illegalen is dat ze
goedkoop is en sterk controleerbaar. Uiteraard ligt uitbuiting op de loer.
De belangrijkste les voor Nederland lijkt daarom dat het niet zozeer een
vraag wordt óf er ook een illegaal aanbod aan zorgverlening zal komen,
maar eerder wanneer en hoe groot. Daarbij zal één van de bepalende factoren
worden de mate waarin zorg- en dienstverleningsarbeid uit het collectief
gefinancierde domein wordt gehaald en tot de verantwoordelijkheid van de
particulier wordt gerekend. Voorts zal het een punt van aandacht worden
hoe hiermee om te gaan.
2.9 Nawoord: overige lessen
ICT en Zorg
In de onderzochte landen hebben we – anders dan via één ontwikkeling
gemeld in Spanje en een signaal uit het Verenigd Koninkrijk – geen
aandacht waargenomen voor ICT-toepassingen (telemedicine, domotica)
die zouden kunnen vragen om andere investeringen of andere aanspraken/financieringswijzen.
Zoals een lid van de expertgroep opmerkte,
kunnen deze ontwikkelingen een rol spelen bij de betaalbaarheid
(en kwaliteit) van de zorg.
RVZ
Langdurige zorg in het buitenland, lessen voor Nederland? 41