De AWBZ internationaal bekeken - Rvz

gehandicapten en ouderen. In de jaren ‘90 werd de familie weer herontdekt.
De reden hiervoor lag in de constatering dat het slagen van home
based community care in de praktijk vaak afhankelijk was van intensieve
hulp door de familie. De economische recessie vormde een tweede reden
voor de opleving in de belangstelling: de regering hoopte op kostenbesparing
door informele zorgers in te gaan schakelen. De notie van de
aanstaande vergrijzing die Zweden eerder treft dan Nederland deed
verder het besef groeien dat mantelzorgondersteuning een noodzakelijke
voorwaarde is om mantelzorgers in de toekomst te mobiliseren wat als
cruciaal wordt gezien voor het hele systeem van ouderenwelzijn/zorg.
De grote operaties uit begin jaren 90 ten aanzien van het in de gemeenschap
brengen van ouderen, gehandicapten en GGZ-cliënten, leidden
tot een groeiend besef dat er beleid moest worden gevoerd richting
familieleden/mantelzorgers die een grote rol spelen in juist de community
variant van zorgverlening. Wetswijziging en het nationale stimuleringsprogramma
‘Anhörig 300’ (Mantelzorger 300) hebben ertoe geleid dat
gemeentes, die een grote autonomie hebben met betrekking tot het
ontwikkelen, plannen en uitvoeren van welzijnsdiensten/zorg, hun
aandacht zijn gaan richten op ondersteuning van mantelzorgers.
In 1998 werd een nieuw artikel in de ‘Social Services Act’ gevoegd op
grond waarvan “de lokale overheid gezinnen en andere familieleden zou
moeten ondersteunen waar zij zorgen voor ouderen, zieken en andere
afhankelijke gezinsleden”. Pijl wijst erop dat er niet zoiets bestaat als
‘afdwingbare’ zorg (Pijl, 2005). De staat is verantwoordelijk en de
gemeente is met de uitvoering belast. Gemeentes moeten als het ware
mantelzorgers verleiden om zoveel mogelijk zorg te verlenen.
De Zweedse mantelzorger staat daarmee, aldus Pijl, veel sterker dan
de Nederlandse mantelzorger en heeft een onderhandelingspositie.
Tegelijkertijd betekent mantelzorg in een cultuur waarin de langdurige
zorg vooral in een – zij het kleinschalige – institutionele setting plaatsvindt,
zoals eerder ook aangegeven, iets geheel anders dan in een thuissetting.
Daar waar mantelzorgers zich eerder te gast voelen dan medespeler
in het zorgproces is het niet meer dan logisch dat er sprake moet
zijn van enige ‘verleiding’ alvorens men de mantelzorgrol op zich neemt.
Het stimuleringsprogramma ‘Anhörig 300’ keerde in totaal circa 33 miljoen
euro aan lokale overheden uit (1999-2001) voor het ontwikkelen van
diensten en ondersteuning voor mantelzorgers. Het geld werd op basis
van het aantal inwoners uitgekeerd door de nationale overheid, op voorwaarde
van indiening van een actieplan. Veel gemeentes openden hiertoe
het gesprek met vrijwilligersorganisaties en mantelzorgers organisaties
over wat was goed en waarom. Dit programma is inmiddels geëvalueerd:
- Mantelzorgers, hun situatie en de behoefte aan steun staan op de
publieke agenda. Het actieprogramma wordt door ministerie en
door Socialstyrelsen gezien als de aanleiding voor lokale discussies
RVZ
De AWBZ internationaal bekeken: langdurige zorg in het buitenland 96