De AWBZ internationaal bekeken - Rvz

1 een analyse (post-hoc of -a priori) maken van de gevolgen voor degenen
van wie de zorgvraag in een veranderend systeem niet meer via het
publieke stelsel wordt beantwoord. Ervaringen van elders kunnen
daarbij voor Nederland belangrijke leerstof opleveren.
2 nagaan of en zo ja hoe, in een op complexere en langdurige zorgvraag
gericht systeem dat scherper indiceert voor het publieke stelsel, preventie
georganiseerd en ondersteuning gestimuleerd kan worden 10 .
2.4 Substitutie: een Europees begrip?
De inventarisatie geeft aan dat er een breed substitutieproces gaande
is binnen de onderzochte landen:
- van intramuraal naar extramuraal;
- van intramuraal grootschalig naar kleinschalige verblijfszorg
(groepswonen in Zweden);
- van geïndiceerd naar ongeïndiceerd (door verscherping indicatie).
Deze stroom is in lijn met de connotaties in het substitutiebegrip
zoals dat in Nederland wordt gehanteerd. Maar er zijn meer vormen
te constateren:
- van publieke zorg naar private zorg;
- van professionele zorg naar mantelzorg (van betaalde
zorgarbeid naar onbetaald);
- van het ene beleidsdomein naar het andere;
- van gekwalificeerde arbeid naar ongekwalificeerde arbeid.
In het merendeel van de onderzochte landen is te constateren dat het
streven er op gericht is, zeker in de ouderenzorg, om mensen zo lang
mogelijk in de thuissituatie te verzorgen. Dat betekent dat substitutiebeleid
op gang komt om patiëntenstromen om te buigen van verblijfszorg
naar thuiszorg. Alleen in Catalonië is een toename te constateren
van de verblijfszorg en in de (publieke) zorg thuis een vermindering
van het aantal uren per klant. Elders zien we juist een afname van
de verblijfszorg en tegelijk een vermeerdering van het aantal uren per
cliënt in de zorg thuis. Dit laatste vooral als gevolg van een keuze om
de nadruk op de zwaardere patiënten te leggen. Hoe in Catalonië
overigens het beeld in de daar veel meer door ouderen gebruikte
particuliere thuiszorg is, is niet bekend.
In Zweden krijgt substitutie een andere invulling. Daar is de traditie
van de ouderenzorg sterk op publieke verblijfsvoorzieningen gericht.
Men substitueert grootschalige woonvormen door kleinschalige vormen
van groepswonen voor ouderen. Dat het substitutieproces in Zweden
in de publieke sfeer blijft en er niet toe leidt dat ouderen bijvoorbeeld
langer in hun eigen woning verblijven, heeft gevolgen voor het karakter
van de mantelzorg. Niet voor niets stelt men dat de mantelzorger
RVZ
Langdurige zorg in het buitenland, lessen voor Nederland? 23