Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________ 117
најде израз во борбата за формирање на првите македонски благотворни
друштва (подоцна братства) во границите на Бугарија и стигна сè до
формирањето на ЦК на Револуционерната организација во Солун што ја
означува новата етапа во македонската ослободителна историја позната
како илинденски револуционерен период.
3.
Во таков историски момент, во такви сложени околности и на тој
степен од развитокот на македонската национална свест, во Софија, по
задушувањето на сите претходни обиди и настојувања, во 1891 год.
беше формирана Младата македонска книжовна дружина, како своевидно
продолжение на Словенскомакедонската книжевна дружина на
Пулевски. Уште со својот проглас од јануари 1892 година Дружината
даде на знаење:
„Така – пишува на почетните страници од првиот број на сп.
„Лоза“ – човекот има нужда од татковината и народот, но и татковината
има нужда од човекот; денеска татковината има нужда од нас.
Само еден поглед е доста за да се видат зинатите потреби на
нашата татковина. Благодарејќи на последните политички настани на
нашиов Полуостров и географската положба на Македонија, денеска
таму се собрале севозможни надворешни елементи, кои, одушевени од
своите разурнувачки планови и интереси за нашата иднина, слободно и
со трескава енергија го засилуваат антагонизмот што и без тоа постои во
земјата. Само еден силен отпор од наша страна може да нè запази од
ненаситните посегања. Но при денешната положба не можеме да
направиме подобро дело; за тоа ни се потребни сили, а нашите ни се
разнебитени, раздробени. Треба, значи, да ги соединиме, да ги собереме
во една општа моќна сила, – сила народна, ако сакаме да ја зачуваме
иднината на нашата таковина“ 15 .
Бугарската влада на Стефан Стамболов жестоко ги растури сите
поранешни слични организации и настојуваше со сила да ја убие и
самата македонска национална мисла. Коста Шахов, еден од најактивните
македонски дејци во тоа време сред емиграцијата во Бугарија, со
право констатира: „Оттогаш (1891) меѓу македонската емиграција, во
лицето на младината, се појави мислата за тајно организирање и во
Кнежевството...“ 16 .
Тоа го потврдува и револуционерот Даме Груев во своите Спомени:
„Првата идеја да работам за Македонија – си спомнува тој – узреа
во мене кога бев студент во Вишото училиште во Софија и тоа, си
спомнувам, мојата иднина решително се определи во таа насока токму
по убиството на министерот Белчев во Софија, кога настанаа посилни
15 Предговор, „Лоза“, I, 1, Софиа, Януарий 1892, I-II.
16 К. Шаховъ, Какъвъ е македонския въпросъ – кой ще го реши – каква е
нашата задача по него, „Борба“, I, 1, София, 20. III1905, 3.