Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________ 131
македонска книжовна дружина во Софија (1890-1891) и веројатно еден
од соработниците на „Лоза“. Како преподавател во Солунската бугарска
гимназија тој на 18 декември 1902 година ја завршил својата фундаментална
студија „Б5л5жки по Прилепския говоръ“ што била прифатена
за печат на 2 јуни 1903 и потоа публикувана во „Сборникъ за народни
умотворения, наука и книжнина“ во 1904 година 50 . Мошне е значајно
што Мирчев цели три години пред Мисирковиот „Вардар“ мекоста кај
нашите палатални консонанти /, 1, 5, и 3 ја фиксира над самата буква
(исто како што ги пишуваме и денеска палаталите ќ и ѓ): но/ви, /ерка,
бра/а ро1ени, пре1а, бу5бу5, фи5ан, деі3е, плани3е. Исто така е важно
што Д. Мирчев и темниот вокал го предава со основата а, но
дијакритичкиот знак го поставува исто така над буквата (ă), додека Мисирков
во „Вардар“ овој знак го поставува под буквата и со права цртичка
(#). Така Мирчев го предава секундарниот ъ, како и темниот глас во
некои неакцентирани турски наставки или зборови: дóбăр, б‹стăр,
арàмилăк, рàатлăк, р‹барлăк, сàндăк (но: късмет, како изговор со „чисто
ъ“). Но овде е значајно да се додаде дека Мирчев во својата азбука ги
вклучува и графемите / 1 5 3 і ѕ и џ: іаготќи, іанѕа, ѕенѕало, џам, џиѓер.
Кон ова треба да се додаде и фактот што во истиот број на СбНУК е
објавена и статијата „Горно-Джумайски говоръ“ 51 од пиринецот Христо
Поп Стоилов што исто така била примена за печат на 2. VI 1903 година,
во која исто се употребуваат графемите ќ, ѓ, 5, 3, і, ѕ, и џ: ќитќи, лу1е,
ќитка, ора3е, краі, ѕвезда, џам .
И двава научни текста потврдуваат дека прашањето за формата на
графемите на палаталните консонанти во македонскиот јазик како
идеја и практика било прифатено и од Д. Мирчев и од Хр. П. Стоилов,
па затоа и Мисирков во следната година во сп. „Вардар“ ги прифаќа
токму формите на овие графеми (/ 1 5 3) 52 . Примерот со стихотворбата
„Пиле и вдовица“ (1906) на Марко Григоров Брадин 53 само го продолжува
тоа пишување за да влезе потоа во свеста и во традицијата.
Заслужува внимание и констатацијата на „Лоза“ во „Необнародваниот
отговор во в. ,Свобода‘“ дека „кај нас нема ни еден правопис што
да одговара на правилата и законите на нашиот јазик“ и дека него
„можеме да го најдеме чист само во народните умотворби“ 54 . Ова е мошне
значајна алка во согледувањето на традицијата што веќе си создаваше
50
Д. Мирчевъ, Бyлyжки по Прилепския говоръ, „Сборникъ за народни
умотворения, наука и книжнина“, ХХ, нова редица, книга втора, София, 1904, 1-40.
51 Хр. П. Стоиловъ, Горно-Джумайски говоръ. Звукове, форми и образци,
„Сборникъ за народни умотворения, наука и книжнина“, ХХ, нова редица, книга втора,
1904, 1-33.
52
Д-р Блаже Ристовски, „Вардар“ научно-литературно и општественополитичко
списание на К. П. Мисирков, ИМЈ „Мисирков“, Скопје, 1966.
53 Д-р Блаже Ристовски, Македонскиот стих 1900-1944. Истражувања и
материјали, I, Мисла, Скопје, 1980, 92-95.
54 „Лоза“, I, 3 и 4, 1892, 185.