Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________ 129
нено имале улога и значење за современиците Македонци, но таа е
значајна и за нашата наука денеска. Проблемот се разгледува мошне
темелно, на нивото на тогашната европска научна мисла, врз богат
компаративен материјал и со добро познавање на сите релевантни
компоненти. Притоа особено е важно искажувањето за меѓузависноста
на народноста и државата:
„Секоја народност – вели „Лоза“ – се стреми да си образува
самостојна држава, т.е. да биде собрана со сите делови во едно цело, под
една управа. Кога една народност влегува во составот на една држава
од друга народност, тогаш кај неа се јавува желбата да се отцепи, да се
ослободи (еманципира) од државата што ја владее и да образува самостојна
држава... Така, природната, правилната основа врз којашто треба да
стои секоја држава е начелото: државата треба да ја има за основа
народноста; со други зборови државата треба да биде народна; и
обратно, на секоја народност треба да ѝ се даде можност да образува и
самостојна држава“ 46 . „Лоза“ притоа за основа ја зема дефиницијата за
народноста што ја дава Паскал Мацини: „Народноста е природно влечење
кај луѓето да живеат заеднички државен живот, кон коешто ги поткануваат:
единството на територијата што ја населуваат, свесното чувствување
на единството на племенското потекло, заедничките обичаи, јазикот
и верата“ 47 .
При разработувањето на сиве овие одделни компоненти може да
се согледа една голема близост со гледиштата и на К. П. Мисирков во
1903 година. И „Лоза“ посебен акцент му става токму на јазичното
прашање за формирањето на нацијата: „Но најважниот услов што не
може никој да го оспорува – се вели во овој текст во „Лоза“ – и од кој
никој не може да отстапува при определувањето на народноста, тоа е
јазичното единство: луѓето што сакаат да претставуваат една сплотена
народност треба да зборуваат еднаков јазик“ 48 .
И бидејќи сите тие елементи за народноста не може да бидат
универзално применливи, редакторите на „Лоза“ додаваат и свое искажување
што бездруго било добро разбрано од тогашната македонска интелигенција,
а добро е да го чуе и денешната: „Луѓето што сакаат да образуваат
една нација – пишува „Лоза“ – треба сите свесно или инстинктивно
да се стремат да образуваат или да задржат еден заедничш
организам, воопшто да се трудат за своето зајакнување и запазување, да
работат заеднички за своето усовршенствување, заедно да поднесуваат
и среќа и несреќа, и сврзани со еднакви историски судбини да гонат
еднакви културни цели. Го нема ли тој услов, нема ли таква желба
и стремеж за општ политички и културен живот, нема ли такви чув-
46 На истото место, 51-52.
47 На истото место, 53.
48 Неколку думи..., 56.