Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
_________________________________________________________<br />
168<br />
земјопоседн<strong>и</strong>штвото, соб<strong>и</strong>рањето на даноц<strong>и</strong>те <strong>и</strong> за одржувањето на<br />
м<strong>и</strong>рот. Османл<strong>и</strong>ската власт б<strong>и</strong>ла толерантна, па дур<strong>и</strong> <strong>и</strong> сосема <strong>и</strong>нд<strong>и</strong>ферентна<br />
спрема разл<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>те вер<strong>и</strong> <strong>и</strong> култур<strong>и</strong> со ко<strong>и</strong> владеела, <strong>и</strong>л<strong>и</strong> како<br />
што констат<strong>и</strong>ра Гелнер, не жеднеела по културн<strong>и</strong>те <strong>и</strong> л<strong>и</strong>нгв<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чк<strong>и</strong>те<br />
душ<strong>и</strong> на сво<strong>и</strong>те подан<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. 29 Во Македон<strong>и</strong>ја уште рано започнал<br />
акт<strong>и</strong>вен однос ‡ реакц<strong>и</strong>ја на културата ем<strong>и</strong>тувана преку Егзарх<strong>и</strong>јата.<br />
Овој процес на реакц<strong>и</strong>ја го актуел<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рал пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>пот за децентрал<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>ја<br />
во доменот на образовното, општ<strong>и</strong>нското <strong>и</strong> црковното управување.<br />
30 Потребата од автономност, самодејност <strong>и</strong> самоф<strong>и</strong>нанс<strong>и</strong>рање на<br />
образован<strong>и</strong>ето ја детект<strong>и</strong>раме уште во 1882 год<strong>и</strong>на во егзарх<strong>и</strong>ската<br />
г<strong>и</strong>мназ<strong>и</strong>ја во Солун, како <strong>и</strong> во определб<strong>и</strong>те на охр<strong>и</strong>дското културнопросветно<br />
друштво <strong>„Св</strong>. Кл<strong>и</strong>мент“ (1885 г.) <strong>и</strong> нему бл<strong>и</strong>ск<strong>и</strong>от „таен<br />
револуц<strong>и</strong>онерен кружок“ (1886 г.) 31 . Карактер<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чен б<strong>и</strong>л случајот <strong>и</strong> со<br />
пр<strong>и</strong>лепската општ<strong>и</strong>на (1886/7) која долго време успевала да ја зачува<br />
својата автономност во уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шн<strong>и</strong>те работ<strong>и</strong>, регул<strong>и</strong>рајќ<strong>и</strong> г<strong>и</strong> со свој<br />
Прав<strong>и</strong>лн<strong>и</strong>к усогласен со месн<strong>и</strong>те услов<strong>и</strong>“. 32 Бл<strong>и</strong>ску на овој став б<strong>и</strong>ло <strong>и</strong><br />
решен<strong>и</strong>ето на црковно-уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шната општ<strong>и</strong>на во Костур (1892/3 г.) 33 , на<br />
група уч<strong>и</strong>тел<strong>и</strong> во Воден (1892), во Пр<strong>и</strong>леп <strong>и</strong>тн. Практ<strong>и</strong>ката на централ<strong>и</strong>з<strong>и</strong>рање<br />
работата на општ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те резулт<strong>и</strong>рала со незадоволство <strong>и</strong><br />
одбрана на самостојноста на општ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те од страна на македонското<br />
граѓанство. Оваа реакц<strong>и</strong>ја б<strong>и</strong>ла пр<strong>и</strong>сутна во рамк<strong>и</strong>те на реч<strong>и</strong>с<strong>и</strong> секоја<br />
одделна општ<strong>и</strong>на <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното бл<strong>и</strong>ско подрачје. Потребата од поч<strong>и</strong>тување<br />
на особеност<strong>и</strong>те во Македон<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> на демократск<strong>и</strong>от пр<strong>и</strong>нц<strong>и</strong>п<br />
засегнат уште во почетокот на 70-те, повторно се јав<strong>и</strong>ла со сета сер<strong>и</strong>озност.<br />
34 Така, уште во 1882 г. б<strong>и</strong>ло отворено прашањето за ед<strong>и</strong>нствен<br />
општ<strong>и</strong>нск<strong>и</strong> устав, по кој општ<strong>и</strong>н<strong>и</strong>те на македонското граѓанство б<strong>и</strong> се<br />
раководеле во доменот на општото работење <strong>и</strong> б<strong>и</strong> б<strong>и</strong>л конкрет<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ран<br />
29<br />
Е. ГЕЛНЕР, Нац<strong>и</strong><strong>и</strong>те ..., 67.<br />
30 Н. КОТЛАР-ТРАЈКОВА, Ант<strong>и</strong>егзарх<strong>и</strong>ската борба како аф<strong>и</strong>рмац<strong>и</strong>ја на македонск<strong>и</strong>от<br />
<strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет (1878 - 1893), Зб. Македонск<strong>и</strong>от <strong>и</strong>дент<strong>и</strong>тет н<strong>и</strong>з <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>јата: матер<strong>и</strong>јал<strong>и</strong><br />
од меѓународн<strong>и</strong>от соб<strong>и</strong>р одржан по повод 60 год<strong>и</strong>н<strong>и</strong> од основањето на ИНИ,<br />
Скопје, октомвр<strong>и</strong> 2008, Скопје, 2010, 177 – 190.<br />
31<br />
„ Во секое село (во Охр<strong>и</strong>дско б.м.) да се отворат уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шта; уч<strong>и</strong>тел<strong>и</strong>те како <strong>и</strong><br />
свештен<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те да б<strong>и</strong>дат несменувачк<strong>и</strong>; по можност секое село само да с<strong>и</strong> го <strong>и</strong>здржува<br />
своето уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>ште“. - Поопш<strong>и</strong>рно: А.КЕЦКАРОВÎ, Предтеч<strong>и</strong> на Революц<strong>и</strong>оната орган<strong>и</strong>зац<strong>и</strong>я<br />
въ Охр<strong>и</strong>дско, Ил. Ил<strong>и</strong>нденÍ, VIII/1 (71), Соф<strong>и</strong>я, 1936, 12; Автоб<strong>и</strong>ограф<strong>и</strong>ческ<strong>и</strong><br />
бележк<strong>и</strong> <strong>и</strong>зъ ж<strong>и</strong>вота на Н.Пасховъ, Ил. Ил<strong>и</strong>нденÍ, V/9 - 10 (49-50), Соф<strong>и</strong>я, 1933, 31.<br />
32<br />
А. ТРАЈАНОВСКИ, Просветната дејност на Пр<strong>и</strong>лепската црковно-уч<strong>и</strong>л<strong>и</strong>шна<br />
општ<strong>и</strong>на во времето кога нејз<strong>и</strong>н член б<strong>и</strong>л Марко Цепенков, Истор<strong>и</strong>ја, Скопје, 1980,<br />
HVI / 1, 144.<br />
33 Dokumenti za borbata ..., dok. 214, стр. 303; Zб., [kolstvoto, prosvetata i<br />
kulturata vo Makedonija vo vremeto na prerodbata, MANU, Skopje, 1979.<br />
34<br />
Н. КОТЛАР-ТРАЈКОВА, Ант<strong>и</strong>егзарх<strong>и</strong>ската борба како аф<strong>и</strong>рмац<strong>и</strong>ја на<br />
македонск<strong>и</strong>от..., 177 – 190.
Change language