Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________
132
историја во македонската писменост и книжевност. Значи, „лозарите“
единствениот норматив што да одговара на „правилата и законите на
нашиот јазик“ можеа да го најдат и го најдоа само во публикуваните
македонски народни умотворби. А токму таму, особено во богатите
записи на М. К. Цепенков и К. А. Шапкарев од последната деценија на
XIX век, и К. П. Мисирков го најде основниот урнек за изградбата на
системот и нормите на современиот македонски литературен јазик.
Следствено, „лозарите“, а на прво место и филологот П. Попарсов,
се надоврзаа на традицијата, па не само што ги зедоа предвид искуствата
на своите претходници и резултатите од публикациите на народните
умотворби, туку богато се аргументираа и со развојниот степен на филолошката
наука и со скромниот пробив на националните сознанија во
македонската публицистика.
9.
Бидејќи досега с` уште во нашата наука правописот (како ни
јазикот) на „Лоза“ не бил предмет за посебно проучување, користејќи
го „Едно кратко објаснение“ 55 на Редакцијата, ќе укажеме на основните
карактеристики, давајќи притоа примери само од авторовиот текст во
расказот на П. Попарсов „На Мокров“ што во извесна смисла го претставува
и јазикот на „Лоза“ во првите четири броја (за 1892 година).
Редакцијата ги набројува следниве „новости“ на правописот на „Лоза“:
1) „Ги исфрливме од крајот на зборовите буквите ъ, ь, како
излишни, немајќи никаква фонетска вредност“. [И сосем така постапија
и Мисирков во 1903 и составувачите на Македонскиот правопис во 1944
година: Мокров 151, духот 152, потопен 153, и сл.]
„За означување на мекоста при неколкуте случаи би го прифатиле
омекнувачкиот знак (') што го среќаваме во стб. јазик“. [Меѓутоа, ние не
успеавме да го најдеме ваквото можно обележување, освен во
македонскиот текст на Попарсов, на којшто ќе се запреме посебно.]
2) „Ја примивме за чл. машки род едн. формата -от наместо -ът.
Тоа е една од најголемите наши волности... Мислиме дека формата -от
има, ако не повеќе, тогаш барем еднакво право со формата -ът, зашто -
от е историската форма што ја среќаваме уште во стб. споменици, а
освен тоа, таа е мошне распространета во живите бугарски говори повеќе
со отпаднато т: човеко, мъжо, народо...“. Ваквото членување е редовно и
кај Попарсов: оризот 141, носот 141, Пцорот 142, синот 143, откупот
143, тонот 147, гробот 147, денот 147, товарот 148, лесот 148, петокот
149, духот 152, младиот 155.
3) „Ја исфрливме буквата ’ како излишна, што не означува друг
темен глас од оној што го обележуваме со ъ; употребивме наместо ’ – ъ
насекаде, освен на крајот на глаголите и во глаголските суфикси, каде
55 Едно кратко обяснение, „Лоза“, I, 2, 1892, 91-96.