Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“

_________________________________________________________ 119
Втората важна работа е што при ова социјалистичко друштво
било организирано вечерно училиште за младите македонски работници
и занаетчии што доаѓале на печалба во Софија. Дим. Мирчев
наведува дека само тој и Даме биле учители во вечерново училиште и
дека, покрај просветната, основна цел им била од учениците да
подготват идни македонски револуционери. Но тогашниот ученик во
ова училиште Димитрија Чуповски во својата Автобиографија кажува
дека по одењето во Софија „во текот на 3 години работев – вели – на
молерскиот занает, а навечер и во празниците го посетував училиштето
за описменување“ 20 . Во една статија пак од 1913 година Чуповски
сведочи дека „во 1888 година образуваната од емигранти Македонци во
Софија ,Словенскомакедонска книжевна дружина‘, под претседателство
на Ѓорѓија Пулевски, што имаше цел да ја прероди народната македонска
литература, бугарската влада ја растури и мнозина нејзини
членови ги протера од територијата на Кнежевството. По две години во
истата таа Софија бугарската влада ги затвори вечерните училишта,
специјално отворени за емигрантите Македонци-занаетчии, а раководителите
на овие училишта, македонските патриоти Дамјан Груев, Делчев,
Петре Попарсов и мнозина други, таа ги истера од Бугарија“ 21 .
И трето и посебно важно е што Д. Мирчев потврдува оти вечерта на
15 март 1891 год. тој и Даме долго размислувале „што треба да се прави
и што треба да се каже ако власта открие дека во својот сопствен стан, па
и во други, ги собиравме – вели – другарите студенти на собранија и
размислувавме за основање друштво. Стамболовиот режим не допушташе
такви самоволија. Власта требаше да биде предупредена за секое,
какво и да е собрание. А ние не бевме го направиле тоа. Се разбира,
нашето дело беше легално, невино, па немаше зошто да мислиме. Но во
него сепак имаше нешто обеспокојувачко. Прво, зашто стануваше покрај
знаењето на власта и, второ, зашто во неговите основи беше поставена
идејата за иднината на револуционерното дело на Македонија, идеја
изникната за првпат во нашиот стан. Од првото ние се плашевме. Што
се однесува за конспиративната идеја, таа беше споделена само со дватројца
наши интимни другари за коишто не беше помалку скапа, та
оттаму не можеше да доаѓа никакво сомнение“ 22 . Д. Мирчев не кажува
кои биле тие „два-тројца“ нивни „интимни другари“, но нема сомнение
дека едниот бил Петар Попарсов, а другите двајца би можеле да бидат и
Хр. Попкоцев и Н. Наумов.
И самиот Петар Попарсов, како еден од водачите на целото тоа
раздвижување, спомнувајќи си за таа прва „мисла за револуционерен
20 Д-р Блаже Ристовски, Димитрија Чуповски (1878-1940) и Македонското
научно-литературно другарство во Петроград..., I92-93.
21
Управда, Кyмъ была Болгарія для Македоніи, „Македонскій голосъ
(Македонски глас)“, I, 5, 5. IV 1913, 77.
22 Д. Мирчевъ, цит. прилог.