Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Предавања 2011 - Универзитет „Св. Кирил и Методиј“
Create successful ePaper yourself
Turn your PDF publications into a flip-book with our unique Google optimized e-Paper software.
_________________________________________________________<br />
138<br />
По траг<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от крај на Ил<strong>и</strong>нденско востан<strong>и</strong>е <strong>и</strong> Крушевската<br />
републ<strong>и</strong>ка (1903) беа охрабрен<strong>и</strong> апет<strong>и</strong>т<strong>и</strong>те за тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јално прош<strong>и</strong>рување<br />
на нов<strong>и</strong>те балканск<strong>и</strong> држав<strong>и</strong> Срб<strong>и</strong>ја, Бугар<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Грц<strong>и</strong>ја на сметка<br />
на Македон<strong>и</strong>ја. Пр<strong>и</strong>тоа, секоја од н<strong>и</strong>в се пов<strong>и</strong>кувала на некаков <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ск<strong>и</strong><br />
лег<strong>и</strong>т<strong>и</strong>м<strong>и</strong>тет во однос на тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Македон<strong>и</strong>ја (ч<strong>и</strong>ја површ<strong>и</strong>на<br />
<strong>и</strong>знесувала 67.741,2 km ), нејз<strong>и</strong>ното <strong>и</strong>ме, <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ја, народ. Ов<strong>и</strong>е<br />
држав<strong>и</strong> започнале со склучување сојуз<strong>и</strong> <strong>и</strong> договор<strong>и</strong> за заедн<strong>и</strong>чка акц<strong>и</strong>ја<br />
прот<strong>и</strong>в Османската <strong>и</strong>мпер<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> нејз<strong>и</strong>ното <strong>и</strong>ст<strong>и</strong>снување од Балканот. Тоа<br />
доведе до двете балканск<strong>и</strong> војн<strong>и</strong> (1912/1913) 2 <strong>и</strong> н<strong>и</strong>вното крун<strong>и</strong>сување<br />
со Букурешк<strong>и</strong>от м<strong>и</strong>р (август 1913) каде дојде до поделба на етногеографската<br />
тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја на Македон<strong>и</strong>ја.<br />
Во текот на Првата светска војна (1914-1918) на тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на<br />
Македон<strong>и</strong>ја беше востановен Македонск<strong>и</strong>от фронт на ч<strong>и</strong>ја л<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ја пр<strong>и</strong><br />
крајот на војната беа стац<strong>и</strong>он<strong>и</strong>ран<strong>и</strong> над еден м<strong>и</strong>л<strong>и</strong>он војн<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>. Со тоа<br />
продолж<strong>и</strong> агон<strong>и</strong>јата од претходн<strong>и</strong>те војн<strong>и</strong>: нас<strong>и</strong>лн<strong>и</strong> регрутац<strong>и</strong><strong>и</strong>, еп<strong>и</strong>дем<strong>и</strong><strong>и</strong>,<br />
глад, жртв<strong>и</strong>, разрушен<strong>и</strong> градов<strong>и</strong> <strong>и</strong> села, ун<strong>и</strong>штено земјодел<strong>и</strong>е <strong>и</strong><br />
стопанство.<br />
По завршувањето на војната, поделен<strong>и</strong>от македонск<strong>и</strong> народ во<br />
рамк<strong>и</strong>те на балканск<strong>и</strong>те држав<strong>и</strong> беше <strong>и</strong>зложен на нас<strong>и</strong>лство <strong>и</strong> ас<strong>и</strong>м<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>ја<br />
3 . Пр<strong>и</strong>тоа, заедн<strong>и</strong>чко за с<strong>и</strong>те тр<strong>и</strong> освојувач<strong>и</strong> на Македон<strong>и</strong>ја (Грц<strong>и</strong>ја,<br />
Бугар<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> Срб<strong>и</strong>ја, односно монарх<strong>и</strong>ст<strong>и</strong>чка Југослав<strong>и</strong>ја) беше<br />
непр<strong>и</strong>знавањето на нац<strong>и</strong>оналната посебност на Македонц<strong>и</strong>те ко<strong>и</strong> беа<br />
пре<strong>и</strong>менуван<strong>и</strong> во Грц<strong>и</strong>-славофон<strong>и</strong>, Македонск<strong>и</strong> Бугар<strong>и</strong> <strong>и</strong> Јужносрб<strong>и</strong>јанц<strong>и</strong><br />
4 .<br />
2 Ов<strong>и</strong>е војн<strong>и</strong> во турската <strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ограф<strong>и</strong>ја се проучуваат како една Балканска војна.<br />
3 Грц<strong>и</strong>ја с<strong>и</strong> ја реал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра својата „мегало-<strong>и</strong>деја“ <strong>и</strong> доб<strong>и</strong> најголемо тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јално<br />
прош<strong>и</strong>рување за сметка на етногеографска Македон<strong>и</strong>ја, односно го доб<strong>и</strong> т.н. егејск<strong>и</strong> дел<br />
од Македон<strong>и</strong>ја (35.169 km2). Пр<strong>и</strong>тоа, таа тргнуваше од наводн<strong>и</strong>от грчк<strong>и</strong> карактер на<br />
ант<strong>и</strong>чката македонска монарх<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> со тоа го докажуваше своето „<strong>и</strong>стор<strong>и</strong>ско право“ врз<br />
Македон<strong>и</strong>ја. Срб<strong>и</strong>ја (во 1918 – Кралството СХС) го осво<strong>и</strong> вардарск<strong>и</strong>от дел од Македон<strong>и</strong>ја<br />
<strong>и</strong> своето право на таа тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>ја го докажуваше со пов<strong>и</strong>кување на средновеков<strong>и</strong>ето<br />
од пер<strong>и</strong>одот на владеењето на цар Душан <strong>и</strong> со наводн<strong>и</strong>от српск<strong>и</strong> карактер на<br />
населен<strong>и</strong>ето. Бугар<strong>и</strong>ја не успеа да го реал<strong>и</strong>з<strong>и</strong>ра „романт<strong>и</strong>чн<strong>и</strong>от“ сон за Санстефанска<br />
држава (руск<strong>и</strong> проект од март 1878 год<strong>и</strong>на за дом<strong>и</strong>нац<strong>и</strong>ја на Балканот). Таа беше<br />
пр<strong>и</strong>нудена да ја пр<strong>и</strong>фат<strong>и</strong> најмалата тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јална доб<strong>и</strong>вка (п<strong>и</strong>р<strong>и</strong>нск<strong>и</strong>от дел од<br />
Македон<strong>и</strong>ја со 6.798 km 2 ). Тргнувајќ<strong>и</strong> од наводн<strong>и</strong>от бугарск<strong>и</strong> карактер на Македонц<strong>и</strong>те<br />
таа започна да вод<strong>и</strong> <strong>и</strong>нтенз<strong>и</strong>вна меѓународна кампања за правата на „Бугар<strong>и</strong>те“ во<br />
егејска (грчка) <strong>и</strong> вардарска (српска односно југословенска) Македон<strong>и</strong>ја. Мал дел од<br />
тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јата на Македон<strong>и</strong>ја (Голо Брдо, Мала Преспа) останал во гран<strong>и</strong>ц<strong>и</strong>те на новоформ<strong>и</strong>раната,<br />
во 1912 год<strong>и</strong>на, држава Албан<strong>и</strong>ја. Голем<strong>и</strong>те с<strong>и</strong>л<strong>и</strong>, пред сè, Австр<strong>и</strong>ја <strong>и</strong><br />
Итал<strong>и</strong>ја, тргнувајќ<strong>и</strong> од сопствен<strong>и</strong>те стратег<strong>и</strong>ск<strong>и</strong> цел<strong>и</strong> на Балканот ја форм<strong>и</strong>раат<br />
Албан<strong>и</strong>ја сакајќ<strong>и</strong> да го попречат тер<strong>и</strong>тор<strong>и</strong>јалното прош<strong>и</strong>рување на Срб<strong>и</strong>ја кон брегот<br />
на Јадранот, односно во западн<strong>и</strong>от дел на Балканот, со што всушност се обезбедувал<br />
<strong>и</strong>злез на топло море за царска Рус<strong>и</strong>ја.<br />
4 Пр<strong>и</strong>тоа, покрај ас<strong>и</strong>м<strong>и</strong>лац<strong>и</strong>јата, Грц<strong>и</strong>ја направ<strong>и</strong> нев<strong>и</strong>дено етн<strong>и</strong>чко ч<strong>и</strong>стење на македонското<br />
населен<strong>и</strong>е во „новоосвоен<strong>и</strong>те“ земј<strong>и</strong> на север, пр<strong>и</strong> што на местото на протеран<strong>и</strong>те<br />
Македонц<strong>и</strong> (ко<strong>и</strong> г<strong>и</strong> нарекуваше Грц<strong>и</strong>-Славофон<strong>и</strong>) насел<strong>и</strong> околу 600000 колон<strong>и</strong>ст<strong>и</strong><br />
од друг<strong>и</strong> краев<strong>и</strong> на Грц<strong>и</strong>ја <strong>и</strong> од Аз<strong>и</strong>ја (често етн<strong>и</strong>чк<strong>и</strong> недеф<strong>и</strong>н<strong>и</strong>ран<strong>и</strong>) со што го
Change language